Λαογραφικά Απριλίου
Σε συνθήκες πρωτόγνωρες για τον Ελληνισμό αλλά και για όλο τον κόσμο, βιώνουμε με την πανδημία που μας στέρησε τον εκκλησιασμό μας. Η Μεγάλη Εβδομάδα και η Ανάσταση είναι στιγμές που κάθε κομμάτι του απανταχού Ελληνισμού τις βιώνει με μεγάλη ευλάβεια, προσευχή και αγάπη.
Το Θείον πάθος οδηγεί στο θρίαμβο της Ανάστασης, στο θάνατο του θανάτου τη νίκη της ζωής σηματοδοτώντας παράλληλα το τέλος του χειμώνα και την αρχή της Άνοιξης.
Τα έθιμα του Ελληνικού λαού τη Μεγάλη Εβδομάδα έχουν μεγάλη (συναισθηματική) αξία και ποικιλία. Έχουν όλα τις ρίζες τους σε παραδόσεις αιώνων ή ακόμη και χιλιετηρίδων!
Τη Μεγάλη Εβδομάδα περιορίζονται και «δεν επιτρέπονται τα τραγούδια, η εύθυμη μουσική, οι διασκεδαστικές εκδηλώσεις». Στην Πάρο κατά τη διάρκειά της δεν κτυπούν τις καμπάνες και η πρόσκληση στην εκκλησία γίνεται μεγαλόφωνα από κράχτη. Επειδή ο Χριστός είναι σταυρωμένος, στη Λήμνο «ξεκάμνουν», δηλαδή ξεβιδώνουν τον αργαλειό σε κάθε σπίτι.
Οι μόνες εργασίες που επιτρέπονται είναι ο καθαρισμός των σπιτιών (ασβέστωμα, σφουγγάρισμα) και η προετοιμασία των απαραίτητων για το Πάσχα. Ο κόσμος νηστεύει, παρακολουθεί τις ακολουθίες και περιορίζει τις ασχολίες του στα χωράφια και στα περιβόλια.
Στην Καστοριά «Μεγάλη Δευτέρα, Μεγάλη Τρίτη και Μεγάλη Τετάρτη, δεν τρων τίποτε, παρά το βράδυ μόνον λίγο νερό, ιδίως τα κορίτσια, γιατί πιστεύουν ότι νηστικής καρδιάς πιάνει η ευχή κι έτσι ελπίζουν να βρουν το γαμπρό».
Μεγάλη Δευτέρα
Τη Μεγάλη Δευτέρα σε όλη την Ελλάδα ξεκινούν οι ετοιμασίες στα σπίτια για τον εορτασμό του Πάσχα. Οι νοικοκυρές αρχίζουν το ασβέστωμα, άσπρισμα του σπιτιού (στην Κύπρο ασπρόγιασμα από το ρήμα ασπρογιάζω) της αυλής, του φούρνου και το γενικό καθαρισμό. Στα χωριά κυρίως, ασπρίζονται με ασβέστη οι αυλές και οι γλάστρες βάφονται κόκκινες.
Εκείνη την ημέρα διαβάζεται στην εκκλησία και η παραβολή της καταραμένης συκιάς από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου.
Σε κάποιες περιοχές οι πιστοί συνηθίζουν να τρέφονται μόνο με ψωμί και νερό έως τη Μεγάλη Πέμπτη το πρωί, που λαμβάνουν τη Θεία Κοινωνία
Μεγάλη Τρίτη
Τη Μεγάλη Τρίτη στην εκκλησία διαβάζεται η Παραβολή των Δέκα Παρθένων, ενώ το βράδυ στον Εσπερινό ψάλλεται το τροπάριο της Κασσιανής. Η μέρα αυτή είναι αφιερωμένη στο καθάρισμα του σπιτιού, διαδικασία που ξεκινά από την προηγούμενη.
Μεγάλη Τετάρτη
Τη Μεγάλη Τετάρτη η ακολουθία του ευχελαίου γινόταν και σε σπίτια. Στη Μ. Ασία και ιδιαίτερα στον Πόντο ο παπάς «ευχέλιαζε» ωμά αυγά, αυλέρι, αλάτι για τα ζυμώματα και τα παρασκευάσματα της Λαμπρής. Στη Σπάρτη «απ’ το αλεύρι, που άκουσε τις ευχές του ευχελαίου, τρώνε κάθε πρωί ένα κομματάκι».
Η παρασκευή της νέας ζύμης (του νέου προζυμιού στην Κύπρο) γίνεται την ημέρα αυτή. Η ανανέωση της ζύμης επιβάλλεται κάθε χρόνο, διότι η παλιά εξασθενεί και πρέπει να ανακαινιστεί, να πάρει καινούργια δύναμη.
Στην παλιά Αθήνα «τη Μ. Τετράδη, η εκκλησάρισσα πήγαινε από σπίτι σε σπίτι και μάζωνε αλεύρι και το ζύμωνε χωρίς προζύμι. Ο παπάς ακουμπούσε απάνω το Σταυρό με το Τίμιο Ξύλο και το ζυμάρι ανέβαινε. Αυτό θα ήταν το προζύμι της χρονιάς. Η εκκλησάρισσα το μοίραζε κατόπι στα σπίτια». Μ’ αυτό ζύμωναν και τις κουλλούρες της Λαμπρής.
Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, οι γυναίκες πηγαίνουν στο Μεγάλο Ευχέλαιο έχοντας μαζί τους μια σουπιέρα με αλεύρι. Σε αυτό στερεώνουν τρία κεριά, τα οποία καίνε κατά την τέλεση του Μυστηρίου. Το αλεύρι αυτό το χρησιμοποιούν για να φτιάξουν τα πασχαλινά κουλούρια την επόμενη ημέρα.