Μιχ. Καραολής: Ένας αθώος στην κρεμάλα!
Ο γενναίος αγωνιστής της ΕΟΚΑ Μιχαλάκης Καραολής οδηγήθηκε στην αγχόνη στις 10 Μαΐου 1956, μαζί με τον επίσης θαρραλέο αγωνιστή Ανδρέα Δημητρίου. Υπήρξαν οι πρωτομάρτυρες της αγχόνης στον αγώνα για ΕΝΩΣΗ.
Ο αγωνιστής δεσμοφύλακας Πέτρος Γιαννουρής, αφηγείται στο Νίκο Παπαναστασίου την τελευταία δραματική προσπάθεια για απόδραση του ήρωα Καραολή από τις Κεντρικές Φυλακές. (Από το τόμο «Πεθαίνοντας για την Ελευθερία-Μιχαλάκης Καραολής» του εκδότη Χρίστου Ανδρέου, τον οποίο έγραψε ο Παπαναστασίου το 1990).
Έκτακτο Κακουργιοδικείο Λευκωσίας, 28 Οκτωβρίου 1955. Απόφαση:
«Αρχιδικαστής Έρικ Χάλλιναν: Ο κατηγορούμενος υπερασπίστηκε ικανότατα από τους συνηγόρους του, που συμπεριφέρθηκαν με μεγάλη αξιοπρέπεια και ζήλο στη διάρκεια της δίκης. Αλλά, κατά την άποψή μας, το Στέμμα έχει παρουσιάσει με τόση ικανότητα την υπόθεση, ώστε να μην μας μένει καμιά λογική αμφιβολία, ότι ο κατηγορούμενος είναι ένοχος.
(Προς τον κατηγορούμενο): Έχεις να πεις τίποτε;
Καραολής: Ναι, είμαι αθώος…
Αρχιδικαστής: Το δικαστήριο θα αναγγείλει τώρα την ποινή. Μιχαλάκη Σάββα Καραολίδη, βρέθηκες ένοχος φόνου. Η ποινή που το Δικαστήριο σου επιβάλλει, είναι ο απαγχονισμός. Είθε ο Θεός να ελεήσει την ψυχή σου»!
Με το δραματικό αυτό τέλος έκλεισε η μακρά διαδικασία στα δικαστήρια της αποικιοκρατίας εναντίον του ήρωα Μιχαλάκη Καραολή, του 22χρονου υπαλλήλου του Φόρου Εισοδήματος, από το Παλαιχώρι. Κατηγορείτο για το φόνο αστυνομικού λοχία της αποικιοκρατίας στην Οδό Λήδρας, στις 28/8/55.
Με βάση τη θανατική καταδίκη και την απόρριψη αίτησης του Καραολή προς το Ανακτοσυμβούλιο της Αγγλίας που ακολούθησε, ο γενναίος αγωνιστής της ΕΟΚΑ οδηγήθηκε στην αγχόνη στις 10 Μαΐου 1956, μαζί με τον επίσης αγωνιστή Ανδρέα Δημητρίου, από τον Άγιο Μάμαντα Λεμεσού. Υπήρξαν οι πρωτομάρτυρες της αγχόνης. Τους ακολούθησαν άλλοι εφτά αγωνιστές, με κοινό χώρο αιώνιας ανάπαυσης «Τα Φυλακισμένα Μνήματα», λίγα μόνο μέτρα από τον χώρο του μαρτυρίου τους.
Αποτίοντες φόρο τιμής τις μέρες αυτές στην ιερή μνήμη των δυο αθανάτων ηρώων του έπους 1955-59, επιβάλλεται να γνωρίζουμε ότι ο Καραολής οδηγήθηκε στην κρεμάλα, κυρίως με βάση τις ψευδομαρτυρίες δυο Τουρκοκυπρίων. Η απάντησή του στον δικαστή «είμαι αθώος» ήταν αληθινή και είναι ιστορικά τεκμηριωμένη, γιατί δεν ήταν ο Καραολής εκείνος που οι ψευδομάρτυρες υποδείκνυαν ως το άτομο που εκτέλεσε με πιστόλι τον αστυνομικό, αλλά άλλος αγωνιστής ο οποίος και διέφυγε.
Ήθελαν πάση θυσία οι Άγγλοι να κρεμάσουν τον Καραολή σε αντίδραση προς τη δράση της ΕΟΚΑ και έκαναν τα πάντα να το πετύχουν μέσω των δικαστηρίων τους. Όμως, αντί να εκφοβίσουν τον κυπριακό λαό και να πλήξουν το ηθικό του, πέτυχαν ακριβώς το αντίθετο. Έτσι ο Καραολής μαρτύρησε στην αγχόνη, αλλά ποτέ δεν αποκάλυψε τον εκτελεστή συναγωνιστή του.
Δεν είπε ποτέ «δεν είμαι εγώ που το έκανα», για να γλιτώσει το κεφάλι του, ή έστω να ελαφρύνει τη θέση του. Η καταδίκη του σε θάνατο, την ημέρα μάλιστα που ο κυπριακός Ελληνισμός τιμούσε γιόρταζε την επέτειο του «ΟΧΙ» του 1940, δεν αποτελούσε τυχαίο γεγονός. Εντασσόταν κι αυτό στα πλαίσια της τακτικής των Άγγλων να πλήξουν την αγωνιστική διάθεση του κυπριακού Ελληνισμού, του οποίου οι στόχοι αγώνα ήταν ξάστεροι Αποτίναξη του αποικιακού ζυγού και Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Την καταδίκη Καραολή ακολούθησαν βίαιες διαδηλώσεις σε Κύπρο και Ελλάδα, όπως και μια τεράστια κινητοποίηση για να σωθεί η ζωή του. Παράλληλα, η ΕΟΚΑ κατέβαλε πολλές προσπάθειες να πετύχει την απόδρασή του από τις Κεντρικές Φυλακές. Επρόκειτο για σκυταλοδρομία προσπαθειών, με πιο δραματική την τελευταία. Συμμέτοχοι στο κεφάλαιο «απόδραση», στελέχη της ΕΟΚΑ Λευκωσίας και αγωνιστές δεσμοφύλακες.
Να επισημανθεί, ότι οι προσπάθειες της Οργάνωσης άρχισαν από τις αρχές Σεπτεμβρίου ’55, όταν ο Καραολής συνελήφθη και κλείστηκε στις Φυλακές. Η διαταγή του Αρχηγού της ΕΟΚΑ Διγενή, που την περίοδο εκείνη κινείτο μεταξύ Σολέας και Πιτσιλιάς, ετοιμάζοντας τη γενική επίθεση κατά των Άγγλων που άρχισε στις 18/11/55 υπό την επωνυμία «Προς τη Νίκη», ήταν σαφής: «Εντέλλομαι όπως σχέδια απόδρασης ετοιμασθούν το συντομότερον δυνατόν και μου υποβληθούν προς έγκρισιν».
Αυτό έγινε αμέσως, με πρώτο σ’ εφαρμογή το «Σχέδιο Αβέρωφ», που ετοίμασε ο αγωνιστής Γιαννάκης Δρουσιώτης. Σ’ αυτό συμμετείχαν και οι: Παπαφώτιος Καλογήρου, Κυριάκος Μάτσης, Νίτσα Χατζηγεωργίου, Σωκράτης Λοϊζίδης, Ησύχιος Σοφοκλέους, Χαράλαμπος Τερκουράφης, Παρασκευάς Κύρου Πέτρος Γιαννουρής, Δώρος Πουλλής Τάκης Κωνσταντίνου, Ανδρέας Γεωργιάδης και Κώστας Δαμασκηνός.
Όπως ανέφερα, η πιο δραματική προσπάθεια για απόδραση Καραολή ήταν η τελευταία, αφού μετά από αυτήν, οι Άγγλοι είχαν πάρει δρακόντεια μέτρα ασφάλειας στις Φυλακές, και η όποια προσπάθεια ήταν πολύ δύσκολη, αν όχι αδύνατη.
Πέτρος Γιαννουρής:«Μιχαλάκη, θα φύουμεν μαζί»
Ήταν Κυριακή, 30 Οκτωβρίου 1955, δυο μέρες μετά την καταδίκη Καραολή σε θάνατο. Η ημέρα εκείνη είχε οριστεί ως ημερομηνία υλοποίησης σχεδίου για απόδραση του Καραολή. Ανατέθηκε στον αγωνιστή δεσμοφύλακα Πέτρο Γιαννουρή, ο οποίος πλησίασε μέρες πριν των ήρωα και του είπε καθαρά:
– Μιχαλάκη, τώρα την απόδρασή σου ανάλαβα εγώ και θέλω να μου δείξεις εμπιστοσύνη…
Ο Καραολής, όπως και σε προηγούμενες περιπτώσεις, εξέφρασε κάποιους φόβους για τη ζωή του σε περίπτωση που θα προσπαθούσε να αποδράσει, αλλά ο Γιαννουρής ήταν κατηγορηματικός:
– Μαζί θα φύγουμε! Κοινή θα είναι η τύχη μας. Θα πάμε όπου διατάξει ο Αρχηγός.
Ο Καραολής φάνηκε να είχε πεισθεί μ’ αυτό, οπότε ο Γιαννουρής έβαλε μπρος το σχέδιο, έχοντας την πεποίθηση πως όλα θα πήγαιναν καλά. Άλλωστε, μέχρι την ημέρα εκείνη, η μόνη φρούρηση της περιοχής όπου τα κελιά των μελλοθανάτων, ήταν μια μικρή περίπολος που εμφανιζόταν μόνο κάποιες φορές τις νύχτες.
Ο Γιαννουρής είχε φροντίσει να πάρει από τον αρχιδεσμοφύλακα Παρασκευά όλα τα κλειδιά που χρειαζόταν για την απόδραση.
Ήταν η ώρα του μεσημεριανού φαγητού του προσωπικού, έξω από τον μαντρότοιχο των Φυλακών δεν κινείτο κανείς, οπότε ο Γιαννουρής πήγε βιαστικά στο κελί του Καραολή, άνοιξε και του είπε «φεύγουμε». Ο Καραολής κόμπιασε, κι όταν ο Γιαννουρής του είπε «μα γιατί Μιχαλάκη;», η απάντηση που πήρε ήταν «μα, αν έσιει κάποιον πόξω τζιαι σκοτώσει μας;»
– Γλήορα φέυκουμεν, του φώναξε ο Γιαννουρής, δεν έχουμεν ώραν.
Ο Γιαννουρής βγήκε αμέσως από το κελί και ο Καραολής τον ακολούθησε. Βγήκαν στην αυλή του διαμερίσματος 7, όπου ο Καραολής πήγε προς τη βρύση και έπλυνε τα χέρια του. Ο Γιαννουρής έτρεξε και άνοιξε την πόρτα προς το διπλανό διαμέρισμα 9 πέρασε στην αυλή και ο Καραολής τον ακολούθησε.
Στη συνέχεια ο Γιαννουρής έτρεξε ν’ ανοίξει τη μικρή πόρτα που οδηγούσε έξω από τις Φυλακές, αλλά ο Καραολής δεν τον ακολούθησε,. Περιορίστηκε να επαναλάβει τη φράση του «για φόνο του απέξω» Μπροστά σ’ αυτό ο Γιαννουρής τα είχε χαμένα και, μη έχοντας τι άλλο να κάνει αφού ο Καραολής του επανέλαβε κοφτά «δεν φεύγω», κλείδωσε τις πόρτες που άνοιξε και μαζί με τον Καραολή επέστρεψαν στο κελί του. Με αυτά, η προσπάθεια απόδρασης δεν υλοποιήθηκε…
Σύμφωνα με τον Γιαννουρή, με την φυγή τους από το συγκρότημα των Φυλακών, θα προχωρούσαν αθέατοι στις παρακείμενες μάντρες του Ιδρύματος, όπου τους περίμεναν οι Κυριάκος Μάτσης και Γιαννάκης Δρουσιώτης. Θα τους έπαιρναν με αυτοκίνητο στο σπίτι της Νίτσας Χατζηγεωργίου στον Άγιο Δομέτιο για προσωρινή τους απόκρυψη, εν αναμονή της διαταγής του Αρχηγού για το αντάρτικο που θα κατέληγαν.
Το «είμαι αθώος», καθοριστικό στην απόφαση Καραολή να μην αποδράσει
Δικαιολογημένα διερωτάται κανείς, γιατί ο ήρωας Καραολής ήταν «κρύος» για απόδρασή του από τις Φυλακές, ακόμα και μετά που καταδικάστηκε σε θάνατο. Η ιστορικά τεκμηριωμένη εξήγηση είναι η εξής και έχει δυο σκέλη:
Το πρώτο, και πλέον καθοριστικό στις αποφάσεις του ήρωα, ήταν γιατί ήξερε πως ήταν αθώος για κείνο που δικαζόταν.
Πίστευε ότι τα δικαστήρια θα αποδέχονταν την αθωότητα του και θα τον απέλυαν. Προφανώς δεν είχε αντιληφθεί ότι οι Άγγλοι, δεδομένου ότι χρησιμοποίησαν ακόμη και ψευδομάρτυρες εναντίον του, δεν είχαν άλλο σκοπό παρά τη θανάτωσή του στο σχοινί. Λανθασμένα, επίσης, πίστωνε την αγγλική δικαιοσύνη με αμεροληψία. Κάτι που δεν υπήρχε.
Η δεύτερη πτυχή της στάσης Καραολή, ήταν εκείνο που είχε πει κατ’ επανάληψη, ότι κάποιος, μέσα στις Φυλακές, «θα τον γλίτωνε από το σχοινί». Αυτό όμως ήταν ρίσκο και κακή εκτίμηση των πραγμάτων, αφού – επαναλαμβάνω – είδε και τέσταρε την αξιοπιστία της αγγλικής δικαιοσύνης. Το ότι πάντως, το συγκεκριμένο πρόσωπο είχε καθοριστική επίδραση στις αποφάσεις του ήρωα, μέχρι σημείου που να δέχεται τη διαβεβαίωσή του ότι «θα τον σκότωναν αν έβγαιναν έξω», προκαλεί εύλογα ερωτήματα.
Αλλά, εκείνο που ιδιαίτερα πρέπει να εξαρθεί, είναι ο ακραιφνής πατριωτισμός του Καραολή. Πήγε κρεμάλα, αθώος ων, και δεν αποκάλυψε την πραγματικότητα για τον φόνο που τον οδήγησε στο ικρίωμα. Κέρδισε με τον τρόπο αυτό πανάξια την αθανασία και η περίπτωσή του αποτελεί κόσμημα στην Ιστορία του τόπου μας.
Αρχείο Νίκου Παπαναστασίου-απόσπασμα
