Αλώβητη η ψυχή της πατρίδας μας
Ο βίος της Ελληνικής φυλής, η οποία ανεβαίνει υπερήφανα τις χιλιετηρίδες µε συνοχή, αδιάπτωτο και αναλλοίωτο πνεύµα, είναι αυτός καθ’ εαυτός ένα θαύµα. Είναι θαύµα η εγκατάσταση του αρίστου συστήµατος των αποικιών. Θαύµα η εξαίσια άνθηση των Αθηνών, που τόσο αρµονικά ανέπτυξε όλη τη σοφία, τη τέχνη και την αρετή, ώστε να είναι σήµερα ο κανόνας ζωής όλων των λαών της γης. Θαύµατα οι Μαραθώνες και οι Σαλαµίνες. Θαύµα η εξόρµηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Θαύµα η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ο θρίαµβος του Ελληνικού πνεύµατος υπό το ένδυµα της Χριστιανικής πίστεως. Θαύµα η επανάσταση του 1821. Πρώτιστος παράγοντας του θαύµατος του 1821 είναι η υψηλή και αείζωος παράδοση της φυλής. Που υπήρξε πάντα για τους Έλληνες ζώσα δύναµη, ζυµωµένη µε τα κύτταρα των Ελλήνων, κυκλοφορούσα στο αίµα τους, και συχνά, σε πολλούς, ανεπίγνωστος…
Μέγα εφόδιο η υπερηφάνεια της καταγωγής τους
Διότι την ηθική συνείδηση του έθνους, δεν αποτελούν µόνο η συνείδηση της ιστορίας του, αλλά και οι κληρονοµηµένες υποσυνείδητες τάσεις, προ πάντων αυτές, που φαίνονται σαν αγνοούµενες, αλλά αιφνιδίως αφυπνίζονται και καταπλήσσουν ακόµα και τον ίδιο το φορέα τους. Το έθνος στο 1821 βρήκε όλη τη δύναµη του µέσα στις παραδόσεις του.
Οι φιλικοί ήταν άνθρωποι απλοί. Τα τέκνα της Ελλάδος, όταν επαναστάτησαν, είχαν ολίγα όπλα, ολίγους πόρους. Είχαν όµως µέγα εφόδιο, την υπερηφάνεια της καταγωγής τους, όπως την είχε σφυρηλατήσει επί µακρούς αιώνες η παράδοση του έθνους.
Ελληνική συνείδηση και εθνικό συναίσθημα
Ο αγών της παλιγγενεσίας δεν άρχισε το 1821, όπως συνηθίζεται να λέγεται, αλλ’ ευθύς µετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως. Αν αξιοθαύµαστος είναι ο επί του πεδίου της µάχης αγών, όχι µικρότερου θαυµασµού είναι ο κρυφός αλλ’ επίσης ηρωικός αγών, τον οποίο διεξήγαγε το έθνος από το 1453 µέχρι το 1821.
Και ο αρµατολός, ο κλέφτης, ο ναυτίλος, ο κληρικός, ο διδάσκαλος, ο λόγιος, ο έµπορος, η ηρωική µητέρα, ο βασανισµένος ραγιάς, όλοι είναι παράγοντες άµεσοι ή έµµεσοι, οι οποίοι συνετέλεσαν να διατηρηθεί άσβεστη η ελληνική συνείδηση και να διαµορφωθεί το εθνικό συναίσθηµα, χωρίς το οποίο ήταν αδύνατο να προκύψει το 1821.
Τέσσερεις αιώνες σκληρών αγώνων
Επί τέσσαρεις ολόκληρους αιώνες διεξάγει το δύσμοιρο, αλλά γενναίο έθνος τον σκληρότατο αγώνα κατά του κατακτητή, ενώ τα άτοµα βασανίζονται και θανατούνται, οι κώµαι και τα χωρία δηούνται και πυρπολούνται, τα ιερά του συλούνται, τα αγαθά του δηµεύονται. Και διεξάγει τον αγώνα αυτό οδηγούµενο µόνο από τον πόθο για την ελευθερία.
Όταν ήλθε το πλήρωµα του χρόνου δύο σχεδόν αµαθείς έµποροι, ο Σκουφάς και ο Ξάνθος, συνέλαβαν την ιδέα της Φιλικής Εταιρίας, που έδωσε στον διάχυτο πόθο της ελευθερίας τη µορφή πανελληνίου συνωµοσίας. Καταλυτική ήταν η συµβολή σε αυτό της εκκλησίας και της παιδείας.
Εν µέσω των θρησκευτικών και εθνικών παραδόσεων
Η από των µέσων του 18ου αιώνος αλµατώδης διάδοση της Ελληνικής παιδείας παρασκεύασε νέα γενεά στον Ελληνικό λαό, µε φρόνηµα υψωµένο και πόθους σαφείς, και αυτό αποδεικνύεται από την ταχύτητα µε την οποία διαδόθηκε η Φιλική Εταιρία. Βεβαίως, οι ένδοξοι ήρωες, ήσαν άγευστοι υψηλής παιδείας, είχαν όµως ανατραφεί εν µέσω του από της παιδείας και της εκκλησίας απαυγάζοντος ανέσπερου φωτός, εν µέσω των θρησκευτικών και εθνικών παραδόσεων.
Εξ’ αυτών ενεπνέοντο, και υπ’ αυτών εκινούντο στον υπέρ πίστεως και πατρίδος αγώνα. Με τον τρόπο αυτό, προελήφθη η αφοµοίωση των δουλωθέντων ελλήνων, διασώθηκε η θρησκεία και οι παραδόσεις τους, η γλώσσα και η εθνική συνείδηση, πράγµα που αποτελεί ένα από τα θαυµασιώτερα γεγονότα της Ελληνικής ιστορίας.
Ροµφαία υπήρξε πάντα το πνεύµα
Η ιστορία δηµιουργεί τους ήρωες. Οι Έλληνες ήρωες όµως δεν χρησιµοποιούν µόνο το απαραίτητο ξίφος. Ροµφαία υπήρξε πάντα το πνεύµα. Χωρίς αυτό η σωµατική ανδρεία των ολίγων δεν θα µπορούσε να νικήσει τις υπέρτερες στρατιές των πολλών. Χωρίς αυτό δεν θα υπήρχαν Μαραθώνες, Θερµοπύλες.
Μ’ αυτές έζησε και µ’ αυτές θα ζήσει η Ελλάς, και αυτές αποτελούν την ακατάλυτη περιουσία της. Πτωχή και εξαντληµένη η Ελληνική ύλη διαθέτει πάντα αλώβητη ψυχή. Παρ’ όλες τις υλικές ήττες η Ελλάς νικά πάντα µε το πνεύµα, και εκεί έγκειται η αξία της και η αιτιολογία της αντοχής της και της αιωνίας επιβίωσης της.
