Στις 29 Μαΐου 1453 «η Πόλις Εάλω». Οι Οθωμανοί υπό τον Μωάμεθ Β’ μπήκαν στην Κωνσταντινούπολη, την πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, παρέμεινε στη θέση του και μαζί με τους στρατιώτες του έδωσε ηρωικές μάχες εναντίον του πολυάριθμου οθωμανικού στρατού.
Οι πληροφορίες για το τέλος του είναι συγκεχυμένες. Το σίγουρο είναι ότι πέθανε ηρωικά κατά τη διάρκεια της άλωσης της Κωνσταντινούπολης. Ο θάνατος του τελευταίου αυτοκράτορα ήρθε μαζί με το τέλος της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Ο “Μαρμαρωμένος Βασιλιάς”
Ο Παλαιολόγος είχε παντρευτεί 2 φορές όμως οι σύζυγοι του πέθαναν και δεν είχε αποκτήσει παιδιά. Είχε γεννηθεί στην Κωνσταντινούπολη και ήταν το όγδοο από τα 10 παιδιά του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου. Η μητέρα του ήταν η Ελένη Δραγάτση, κόρη ενός Σέρβου ηγεμόνα των Σερρών. Από μικρός είχε εκπαιδευτεί στις πολεμικές τέχνες και γνώριζε ιππασία. Στα 17 του χρόνια ήταν ήδη αντιβασιλέας στην Κωνσταντινούπολη και “δεσπότης” μιας περιοχής στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
Σε ηλικία 40 ετών ήταν δεσπότης του Μυστρά, και μια από τις πρώτες του κινήσεις ήταν η οργάνωση της άμυνας της Πελοποννήσου. Κατασκεύασε τα τείχη του Εξαμιλίου στον Ισθμό της Πελοποννήσου και κατέκτησε τη Βοιωτία και τη Φωκίδα. Ωστόσο ο Μουράτ Β’ εκστράτευσε εναντίον του και κατάφερε να καταστρέψει το φρούριο στο Εξαμίλιο, με αποτέλεσμα ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος να γίνει υποτελής στον Τούρκο σουλτάνο.
Ανέλαβε την αυτοκρατορία όταν ο αδερφός του πέθανε, καθώς ήταν ο μεγαλύτερος από τα αδέρφια του. Παρόλο που τον θρόνο διεκδίκησε και ο μικρότερος αδερφός του, ο οποίος ήταν πορφυρογέννητος, δηλαδή είχε γεννηθεί ενώ ο πατέρα του ήταν αυτοκράτορας, ο Κωνσταντίνος είχε την στήριξη των γονιών του και των πολιτικών. Στις 6 Ιανουαρίου 1449 στέφθηκε αυτοκράτορας στον Μυστρά. Σύμφωνα με τον πιστό φίλο του Γεώργιο Φραντζή: “Για πρώτη φορά ακούστηκαν τα λόγια της στέψεως εκτός της Πόλεως και της Αγίας Σοφίας”.
O μαρμάρινος αετός στον Μυστρά που ράγισε
Ο θρύλος αναφέρει ότι μόλις πάτησε πάνω στον μαρμάρινο Δικέφαλο αετό στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στον Μυστρά, το μάρμαρο ράγισε. Σημειώνεται ότι όταν ανέλαβε την εξουσία, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε ήδη περιοριστεί αρκετά, καθώς πολλές περιοχές είχαν πέσει στα χέρια των Οθωμανών. Ο Παλαιολόγος έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να σώσει την αυτοκρατορία και ζήτησε τη βοήθεια της Δύσης, όμως μάταια.
Τέσσερα χρόνια μετά τη στέψη του οι Οθωμανοί εκστράτευσαν εναντίον του Βυζαντίου. Παρά τις πιέσεις των συμβούλων του να εγκαταλείψει την Πόλη παρέμεινε στη θέση του και αποφάσισε να πολεμήσει μέχρις εσχάτων. Στο τελευταίο Πολεμικό Συμβούλιο ανέφερε: “Καμιά χριστιανική δύναμη δεν ήρθε για να συμμετάσχει στην μάχη για την Χριστιανοσύνη”.
Όταν ο Μωάμεθ Β’ του ζήτησε να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη, απάντησε: “Το μέν την Πόλιν σοι δούναι, ούτ’ εμόν εστίν, ούτ’ άλλου των κατοικούντων εν ταυτή. Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ού φεισόμεθα της ζωής ημών”.
Τους προέτρεψε να πολεμήσουν για τα ιδανικά τους
Στις 28 Μαΐου 1453, μια ημέρα πριν από την άλωση της Πόλης έδωσε μια συγκλονιστική ομιλία στο πολεμικό συμβούλιο. Σύμφωνα με τον Γεώργιο Φραντζή και τον Νικόλαο Μπάρμπαρο, “Μίλησε για την δόξα και τις υψηλές παραδόσεις της Μεγάλης Αυτοκρατορικής Πόλης.
Μίλησε για την δολιότητα του απίστου Σουλτάνου πού είχε προκαλέσει ένα πόλεμο προκειμένου να καταστρέψει την αληθινή πίστη και να βάλει τον ψεύτικο προφήτη του στην θέση του Χριστού. Τους παρότρυνε να θυμούνται ότι ήταν απόγονοι των ηρώων της αρχαίας Ελλάδος και της Ρώμης και να είναι αντάξιοι των προγόνων τους.
Τους μίλησε ακόμα και τους προέτρεψε να πολεμήσουν για τέσσερα ιδανικά. Για τον Ένα και Μοναδικό Θεό, για την Πατρίδα – την Πόλη, για τις οικογένειές τους και τέλος για τον Αυτοκράτορά τους”.
Λίγο αργότερα οι Οθωμανοί μπήκαν στην Πόλη, όπου επικράτησε πανικός. Ο Παλαιολόγος είπε: «Όποιος δέλει να φύγει, ας σώσει τον εαυτό του, αν μπορεί κι όποιος είναι έτοιμος ν’ αντικρίσει το θάνατο, ας με
ακολουθήσει!».
Ο Παλαιολόγος μαζί με 200 εθελοντές όρμησε κατά των Οθωμανικού στρατού. Σύμφωνα με τον Φραντζή: «Κέντρισε, τότε, τον ίππο του και καλπάζοντας έφτασε στο σημείο από όπου ερχόταν το πλήθος των ασεβών και από την πρώτη συμπλοκή κατακρήμνισε τους ασεβείς από τα τείχη, γεγονός που ήταν παράξενο και θαυμάσιο για όσους έτυχε να βρεθούν εκεί και να το δουν. Βρυχώμενος σαν λιοντάρι και κρατώντας το γυμνό ξίφος στο δεξί χέρι του κατέσφαξε πολλούς από τους εχθρούς, ενώ το αίμα έρρεε σαν ποτάμι από τα πόδια του και τα χέρια του».
Συνέχισε να πολεμά μέχρις ότου δεν υπήρχε καμία ελπίδα. Ο θάνατός του ήταν το οριστικό τέλος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
