«Εύδαιμον το ελεύθερον, το δε ελεύθερον το εύψυχον». Και, «ελευθερίης γλιχόμενοι», «ου φεισόμεθα της ζωής ημών». Επειδή, «τ’ αληθινό μπόι του ανθρώπου μετριέται πάντα με το μέτρο της λευτεριάς»
Η Μ Ε Ρ Α Πέμπτη 9η Αυγούστου 1956, οι Εγγλέζοι Αποικιοκράτες στην επαναστατημένη για λευτεριά Κύπρο, διέπραξαν τον 2ο Τριπλό Απαγχονισμό αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α.
Κρέμασαν στην Αγχόνη των κεντρικών φυλακών στη Λευκωσία κι έθαψαν στα Φυλακισμένα Μνήματα
- τον Ανδρέα Ζάκο 25χρ.,
- τον Χαρίλαο Μιχαήλ 21χρ. και
- τον Ιάκωβο Πατάτσο 22χρ.
Ε Ι Χ Ε προηγηθεί στις 10 Μαΐου 1956
ο 1ος Διπλός Απαγχονισμός.
Τών Πρωτομαρτύρων της Αγχόνης,
- Μιχαλάκη Καραολή και
- Ανδρέα Δημητρίου.
Α Κ Ο Λ Ο Υ Θ Η Σ Ε στις 21 Σεπτεμβρίου 1956
ο 3ος Τριπλός Απαγχονισμός των
- Ανδρέα Παναγίδη,
- Στέλιου Μαυρομμάτη και
- Μιχάλη Κουτσόφτα.
Τ Ε Λ Ε Υ Τ Α Ι Ο Σ ,
4ος και Μονός Απαγχονισμός
13 Μαρτίου 1957 του
- Ευαγόρα Παλληκαρίδη.
Ε Ν Ν Ε Α Απαγχονισθέντες Ήρωες.
Κ Α Ι ΜΑΖΙ τους στα
Φυλακισμένα Μνήματα ταφέντες, άλλοι Τέσσερεις εκ των κορυφαίων ανταρτών ηρώων του ένοπλου εθνικοαπελευθερωτικού, αντιαποικιακού αγώνα:
- Μάρκος Δράκος 18.1.1957,
- Γρηγόρης Αυξεντίου 3.3.1957,
- Στυλιανός Λένας 28.3.1957 και
- Κυριάκος Μάτσης 19.11.1958.
Άπαντες
επάξια χαρακτηρισθέντες
ως Αρχάγγελοι της Λευτεριάς.
Έκαστος, αθάνατη μορφή, υπόδειγμα αρετής κι ευψυχίας. Ύψιστο παράδειγμα γενναιότητας κι αυτοθυσίας. Αειθαλές κλέος και καύχημα των αγωνιζομένων Ελλήνων, των αγωνιζομένων για την ελευθερία ανθρώπων όλης της οικουμένης. Έκαστος στο σύνολο τής σύντομης ζωής, των σχέσεων και της δράσης του, υπήρξε πρότυπο αρετής και λεβεντιάς.
ΕΠΙΠΛΕΟΝ, όλες οι καταγεγραμμένες μαρτυρίες, από την πτέρυγα των φυλακών με τα κελιά των μελλοθανάτων, βεβαιώνουν πόσο αγιότερος αναδείχθηκε ανάμεσά τους, καθ’ όλη τη διάρκεια της φυλάκισής τους, ως την ύστατη στιγμή του Απαγχονισμού, ο Ιάκωβος Πατάτσος.
-Πόσο επέδρασε η βαθύτατή του χριστιανική πίστη και η συνεχής μετάδοσή της στους συνειδητά συμπορευόμενους στον Γολγοθά συγκρατούμενούς του. Για την ψυχική τους ενδυνάμωση και την πνευματική τους πανοπλία.
- Το βεβαίωσαν όσοι επέζησαν. Το διακρίνει ο καθένας μελετώντας συγκριτικά την εξέλιξη του περιεχομένου των διαδοχικών επιστολών που ως μελλοθάνατοι απέστειλαν προς τους οικείους τους, όσοι εκ των Απαγχονισθέντων βρέθηκαν, κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, στην ίδια πτέρυγα των φυλακών με τον Πατάτσο.
- Ο οποίος στο τελευταίο γράμμα προς τη μάνα του έγραψε: «Αγαπημένη μου μητέρα, Χαίρε. Ευρίσκομαι μεταξύ αγγέλων. Τώρα απολαμβάνω τους κόπους μου. Το πνεύμα μου φτερουγίζει γύρω από το θρόνο του Κυρίου. Θέλω να χαίρεις όπως κι εγώ. Αν κλαίεις θα λυπούμαι. Το όνομά σου θα γραφτεί στην ιστορία, γιατί εδέχθης να θυσιασθεί το παιδί σου για την πατρίδα. Είναι καιρός τώρα να καμαρώσεις το παιδί σου. Ευρίσκεται εκεί ψηλά όπου ψάλλουν οι Άγγελοι. Χαίρε αγαπημένη μου μητέρα. Μην κλαίεις, για να ακούσεις την αγγελική μου φωνή να ψάλλει Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαβαώθ. Ψάλλε και συ μαζί μου. Ψάλλε, προσεύχου, δόξαζε τον Θεόν σε όλην την ζωήν»…
Α Γ Χ Ο Ν Η που έστησαν
οι Εγγλέζοι αποικιοκράτες.
Και τα Φυλακισμένα Μνήματα.
Για ν’ ανακόψουν την ένοπλη απελευθερωτική πάλη της Ε.Ο.Κ.Α. του κυπριακού λαού.
- Εναντίον του οποίου φρόντισαν να ενορχηστρώσουν δολίως την Τουρκία.
- Και να επιστρατεύσουν τους αιμοβόρους της ηγεσίας της τουρκικής μειονότητας.
Α Γ Γ Λ Ι Α ! Ηγέτιδα, δεκάξι χρόνια πιο πριν, του αγώνα των ελευθέρων λαών κατά του Ναζισμού και του Φασισμού. Που όμως δεν δίστασε ν’ αντιγράψει τις μεθόδους των για να καταπνίξει τη λευτεριά των Κυπρίων – που η ίδια τούς την είχε υποσχεθεί – και για να κρατήσει σκλαβωμένη αποικία και βάση της το νησί.
- Δεν το χωρούσε το μυαλό, φαίνεται, ούτ’ εκείνου του Βρετανού ταγματάρχη, που ‘πιασε τον Ανδρέα Ζάκο και τον Χαρίλαο Μιχαήλ. Είχε πολεμήσει στον Β΄ Παγκ. Πόλεμο με τις μονάδες των SAS καταδρομέων. Συμπολεμιστής Ελλήνων Ιερολοχιτών κατά των Γερμανών στη Β. Αφρική και στην Ελλάδα. Βρέθηκε στην αδέξια ενέδρα που έστησαν, με της καρδιάς το πύρωμα, άπειροι, ανεκπαίδευτοι, μισοπλισμένοι, αντάρτες της νεοσύστατης ΕΟΚΑ 15.12.1955 στο Μερσινάκι των αρχαίων Σόλων. Σκότωσε τον Χαράλαμπο Μούσκο. Κι αιχμαλώτισε τον Ζάκο και τον Μιχαήλ. Κι όταν τους ρώτησε «γιατί» και τ’ αποκρίθηκαν «για τη λευτεριά», παλάβωσε! «Μα, για τη λευτεριά πολέμησα κι εγώ, με Έλληνες συμπολεμιστές», είπε. Δεν το χωρούσ’ ο νους του! Δεν ήξερε, ίσως, το βάθος προστυχιάς της βρετανικής πολιτικής.
Ο Μάριος Τόκας, που έκαμε τραγούδια και τις ύστατες, προ της Αγχόνης, επιστολές του μελλοθάνατου Ανδρέα Ζάκου, το ήξερε, ψυχή τε και σώματι, πάρα πολύ καλά:
Φερμένο μέσα από τους ελληνικούς αιώνες, ακέραιο, φρέσκο κι ανόθευτο. «Εύδαιμον το ελεύθερον, το δε ελεύθερον το εύψυχον». Και, «ελευθερίης γλιχόμενοι», «ου φεισόμεθα της ζωής ημών». Επειδή, «τ’ αληθινό μπόι του ανθρώπου μετριέται πάντα με το μέτρο της λευτεριάς». Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένης και των Ελλήνων, Ζάκου, Μιχαήλ και Πατάτσου τα Ιερά, 9η Αυγούστου 1956. Όπως οι ίδιοι το έψαλλαν, με τον Εθνικό μας Ύμνο, καθώς ανέβαιναν στο ικρίωμα, σαν σήμερα πριν 64 χρόνια.
ΛΑΖΑΡΟΣ Α. ΜΑΥΡΟΣ
