Λαογραφικά Αυγούστου
Οι γιορτές και τα σχετικά ήθη και έθιμα
Ο Αύγουστος είναι ο όγδοος μήνας του Γρηγοριανού ημερολογίου και αντικατέστησε το όνομα Sextilis (έκτος) που είχε προηγουμένως. Η ονομασία δόθηκε για να τιμηθεί ο Οκταβιανός Αύγουστος, ο πρώτος αυτοκράτορας της Ρώμης. Η πανελλήνια ευχή «Αύγουστε καλέ μου μήνα, νάσουν τρεις (δυο) φορές το χρόνο» δείχνει πως ο μήνας αυτός είναι ο πιο πλούσιος και καρποφόρος, γιατί κατά τη διάρκεια του ωριμάζουν τα πιο πολλά φρούτα, παράγονται άφθονα τα σπωροκηπευτικά και ολοκληρώνεται η συγκομιδή των σιτηρών.
Από την υπερβολική κατανάλωση των φρούτων καθίσταται επισφαλής η υγεία γι αυτό και σε πολλά μέρη λένε: «Περί της υγείας σου, τον Αύγουστον ερώτα». Οι καιρικές συνθήκες κατά το μήνα αυτό μεταβάλλονται και όπως πανελλήνια λέγεται «Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα» ή «ο Αύγουστος επάτησεν η άκρα του χειμώνα».
Στη Λέσβο πιστεύουν ότι τη νύκτα της 31ης Ιουλίου προς την 1η Αυγούστου ανοίγουν οι ουρανοί και «ότι ζητήσεις θα το χεις, θες πλούτη, θες γεια, θες χωράφι. Αποσπερού στο πανηγύρι τα’ Αγιάσος πλαγιάζουν στα τρίστρατα, για να δουν τ’ άγιο φως, περιμένουν ως το πρωί. Το χουν σε καλό». Από το βράδυ ανάβουν φωτιές (καψάλες) και τις ξεπερνούν λέγοντας: «Ω καλώς τον Άκστο! Σύκα τσαι καρύδια τσαι καλά σταφύλια! Ψήνουν μέσα στη φωτιά κι ένα σκόρδο, παίρνουν τις σκελίδες και τις τρων για τον πυρετό».
Στην Ίμβρο πηδούν το φανό και λένε: «Αχστε, Παράχστε, σαν απ’ μ’ ηύρις, να μ’ αφήσεις».
Στο μικρό νησί της Δωδεκανήσου, την Τήλο, το πρωί της Πρωταυγουστιάς σκορπίζουν μέσα στο σπίτι άμμο για ευτυχία και αφθονία. Δε σκουπίζουν για να μη ρίψουν έξω με τα σαρίδια και τα καλά του σπιτιού.
Στην εκκλησία τελείται συνήθως αγιασμός, όπως κάθε πρωτομηνιά, και ο παπάς γυρίζει τα σπίτια και διαβάζει ευχές, ρίχνοντας και αγιασμένο νερό. Ακόμη στη Μ. Ασία γίνονταν προσφορές στους νεκρούς και σε χωριά της Ανατολικής Ρωμυλίας αγιάζονταν τα νερά των πηγών και των πηγαδιών.
Τα Μηναλλάγια
Στην Κύπρο μέρες του Αυγούστου θεωρούνται οι πρώτες τρεις και οι μετά τη 14η ημέρα οι υπόλοιπες ως την 31η. από την 3η μέρα αρχίζουν τα Μηναλλάγια ή Νερομήνια και σύμφωνα με την παράδοση κάθε μέρα αντιστοιχεί με τους μήνες κατά σειρά μέχρι τις 14 του μήνα. Έτσι λένε: «Άουστος, Επάουστος τζαι πάλε αρκή τ’ Αούστου» για τις τρεις πρώτες μέρες. Η 4η του μήνα είναι Σεπτέμβριος, η 5η μέρα, Οκτώβριος και ούτω καθ’ εξής μέχρι τη 14η ημέρα που είναι Ιούλιος. Τον Δεκαπενταύγουστο επανέρχεται ο Αύγουστος μέχρι το τέλος του.
Τα Μηναλλάγια προσφέρονται για μετεωρολογικές παρατηρήσεις και προβλέψεις για τον επόμενο χρόνο. Σημειώνεται έτσι αν οι μέρες των αντίστοιχων μηνών είναι καλές, με ή χωρίς σύννεφα και αέρα, ζεστές ή δροσερές και ανάλογα προβλέπουν για το χειμώνα, την άνοιξη, τον καλό ή κακό χρόνο.
Κατά τόπους κόβουν δώδεκα φύλλα συκιάς ή συκαμινιάς και στις 2 Αυγούστου τα τοποθετούν κάτω από μια μεγάλη πλάκα. Κάθε μέρα αφαιρούν το φύλλο του μήνα και κάνουν παρατηρήσεις για τον καιρό.
Προσέχουν τις «Κακαουστιές»
Οι πρώτες τρεις μέρες λέγονται «Κακαουστιές», κακές δηλαδή μέρες του Αυγούστου και όλοι προσέχουν να μην κτυπήσουν, να μην αρρωστήσουν, να μην πάθουν καμιά ζημιά, γιατί το κακό που τους βρήκε θα χρονίσει. Δεν πειράζουν σπυριά που έχουν στο σώμα τους ούτε τις «ελιές» ή άλλα μελανά σημεία στο πρόσωπο στα χέρια ή άλλα μέρη του κορμιού τους.
Οι Δρίμες
Στην Ελλάδα οι πρώτες μέρες λέγονται Δρίμες (ταυτίζονται με δαιμονικά) και κάνουν κακό το μεσημέρι στα παιδιά στα οποία δεν επιτρέπεται να είναι έξω, ούτε να κολυμπούν στο νερό. Σε πολλά μέρη κατά τη διάρκεια των ημερών αυτών δεν πλένουν, δεν κόβουν ξύλα και προφυλάγονται με διάφορους αποτρεπτικούς τρόπους από τις Δρίμες.
Τα Μερομήνια σε πολλά μέρη της Ελλάδας αρχίζουν την 1η Αυγούστου και η πρόγνωση του καιρού από τις μετεωρολογικές παρατηρήσεις γίνεται στις 6 ή 12 ή 14 πρώτες ημέρες του μήνα. Η πρώτη Αυγούστου είναι και αρχή της δεκαπενθήμερης νηστείας και συνοδεύεται κατά τόπους από ορισμένα νηστευτικά έθιμα, όπως τον καθαρισμό (γάνωμα) των χάλκινων δοχείων, την προσφορά σταφυλιών, σύκων και άλλων καρπών στην εκκλησία και τη διανομή τους κατά τους Εσπερινούς σ αυτού που νηστεύουν.
Βιβλιογραφία: Γ.Α. Μέγα Ελληνικαί Εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας
Θεόδωρος Λ. Αντωνιάδης
Φιλόλογος
