Για εμάς τους Ελληνες η Μονή της Χώρας δεν έχει το ίδιο συναισθηματικό βάρος με την Αγία Σοφία. Παρ’ όλα αυτά, για όσους έχουν ταξιδέψει έστω και μία φορά στην Κωνσταντινούπολη, η επίσκεψή της είναι υποχρεωτική. Είναι το σημαντικότερο μουσείο βυζαντινής ζωγραφικής στην Πόλη.
Χάρη στη σοφία ενός πεφωτισμένου αξιωματούχου, του Θεόδωρου Μετοχίτη, που φρόντισε για την ιστόρησή της, η τέχνη της θεωρείται η κορυφαία της Πρώτης Βυζαντινής Αναγέννησης του 14ου αιώνα. Δείγματά της αναπαράγουν όλες οι ιστορίες της τέχνης. Η Μονή της Χώρας λειτούργησε ως τέμενος, το Καριγιέ Τζαμί, από τον καιρό του Βαγιαζίτ Β΄ έως το 1958, που μετετράπη σε μουσείο.
Χθες, ο Ερντογάν την προσέθεσε στη συλλογή των θριάμβων του καθεστώτος. Το δεύτερο «καλό νέο» που ανήγγειλε στον λαό του μετά την ανακάλυψη υδρογονανθράκων στον Εύξεινο Πόντο ήταν η εκ νέου μετατροπή της σε τζαμί. Αυτό σημαίνει ότι, για τις ανάγκες της λειτουργίας, θα πρέπει να καλυφθεί ολόκληρο το εσωτερικό της με πανιά, αφού δεν υπάρχει ούτε ένα σημείο χωρίς ψηφιδωτό ή τοιχογραφία.
Μετά τόσους αιώνες, η σημερινή Τουρκία δεν έχει άλλον τρόπο να επιδείξει την ανωτερότητα της δικής της ταυτότητας παρά μόνον υφαρπάζοντας τη σημασία του Βυζαντινού, αλλά και του αρχαιοελληνικού παρελθόντος. Οταν αρπάζεις κάτι, παραδέχεσαι ότι δεν σου ανήκει.
Κάθε μέρα που περνάει ο Ερντογάν κάνει και ένα ακόμη βήμα για να μεγαλώσει την απόσταση που χωρίζει την Τουρκία του από τον Δυτικό Κόσμο. Η ποιότητα του εθνικισμού του είναι τελείως διαφορετική από την ποιότητα του κεμαλικού εθνικισμού. Τότε η Τουρκία αναζητούσε την εθνική της αξιοπρέπεια ως μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη με αξιόμαχο στρατό και μία εν δυνάμει μεγάλη αγορά και ζητούσε τη δικαίωσή της με την ένταξη στην Ε.Ε.
Σήμερα, το κέντρο βάρους έχει μετατοπισθεί. Ο Ερντογάν προσπαθεί να καλύψει το κενό που άφησαν στον μουσουλμανικό κόσμο οι ήττες των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο και του Ισλαμικού Στρατού στη Συρία. Ο εθνικισμός του και η επιθετικότητά του έχουν θρησκευτικές αναφορές.
Γι’ αυτό και η προειδοποίηση του Μακρόν ότι η συμπεριφορά του τον απομακρύνει όλο και περισσότερο από την Ευρώπη είναι ταυτολογική. Λογικοί, από μιαν άποψη, και οι δισταγμοί της Μέρκελ. Αν ο Ερντογάν αγγίξει το θυμικό των τριών εκατ. Τούρκων που βρίσκονται στη Γερμανία, μπορεί να προκαλέσει ανεξέλεγκτο κοινωνικό πρόβλημα.
Οπισθοδρομεί η Ιστορία; Και βέβαια οπισθοδρομεί. Το έλεγαν οι φίλοι Τούρκοι όταν με προειδοποιούσαν ότι δεν υπάρχουν καν βιβλιοπωλεία έξω από την Πόλη, τη Σμύρνη και μερικές ακόμη πόλεις. Το ζήτημα είναι ότι σε έναν κόσμο που πιστεύει στη δύναμη του ορθολογισμού του, το θυμικό και δη το θρησκευτικό αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία.
Τάκης Θεοδωρόπουλος
Καθημερινή
