Του Luigi Scazzieri
Το καλοκαίρι μπορεί να έρχεται στο τέλος του αλλά οι εντάσεις συνεχίζουν να αυξάνονται στην Ανατολική Μεσόγειο. Μια διαδοχή στρατιωτικών συμβάντων μεταξύ της Τουρκίας, της Γαλλίας και της Ελλάδας, έχει αυξήσει τον κίνδυνο σύγκρουσης στην περιοχή. Αλλά οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις παραμένουν διχασμένες για το πώς θα αντιμετωπίσουν την Άγκυρα. Οι σχέσεις είναι τεταμένες μετά από τη βίαιη καταστολή την οποία διέταξε ο Erdogan, της απόπειρας πραξικοπήματος πριν από τέσσερα χρόνια. Οι διμερείς σχέσεις έχουν γίνει όλο και πιο ψυχρές, με την ΕΕ και την Τουρκία να εστιάζουν στη συμφωνία του 2016 για να αποτρέψουν τους πρόσφυγες να φθάνουν στην Ευρώπη. Αλλά ακόμη και η συνεργασία αυτή έχει γίνει δύσκολη, καθώς η Άγκυρα έχει συγκρουστεί με την Κύπρο, τη Γαλλία και την Ελλάδα.
Οι ανταγωνιστικοί ισχυρισμοί για τα θαλάσσια σύνορα, που τροφοδοτούνται εν μέρει από την ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι η κύρια πηγή τριβής. Η Άγκυρα, η οποία έχει κακές σχέσεις με όλους σχεδόν τους γείτονές της, έχει αποκλειστεί από τις κοινές προσπάθειες εξερεύνησης και εκμετάλλευσης του αερίου της περιοχής. Η Τουρκία αμφισβητεί την ελληνική και κυπριακή ΑΟΖ και υποστηρίζει ότι η Κύπρος δεν έχει δικαίωμα να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα αερίου της, μέχρι να συμφωνήσει να τα μοιραστεί με τους Τουρκοκύπριους. Ασφαλώς, η προώθηση τέτοιων μαξιμαλιστικών αξιώσεων είναι επίσης ένας τρόπος ώστε η τουρκική κυβέρνηση να εκτρέψει την προσοχή από την παραπαίουσα οικονομία της Τουρκίας.
Η Άγκυρα έχει προσπαθήσει να διεκδικήσει τις αξιώσεις της στέλνοντας πλοία για τη διεξαγωγή ερευνών σε ελληνικά και κυπριακά ύδατα, και αποτρέποντας τους άλλους από το να το κάνουν. Σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τη θέση της, παρενέβη στη Λιβύη, αντιστρέφοντας το ρεύμα της εμφύλιας σύγκρουσης στη βορειαφρικανική χώρα υπέρ της κυβέρνησης Εθνικής συμφωνίας (GNA) που υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ, δίνοντας τέλος στην πολιορκία της Τρίπολης από τον αντίπαλο στρατηγό Khalifa Haftar. Ως αντάλλαγμα της στήριξης της Άγκυρας, η GNA υπέγραψε μια συμφωνία που θέτει τα θαλάσσια όρια μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, τα οποία επιτρέπουν στην Τουρκία να διεκδικήσει μέρος των ελληνικών υδάτων.
Η ΕΕ θεωρεί τις ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Λιβύη απαράδεκτες και υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε διαφωνία θα πρέπει να επιλυθεί μέσω διαπραγματεύσεων και όχι υπό πίεση. Η ΕΕ απέρριψε τη θαλάσσια συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης και τον Φεβρουάριο επέβαλε κυρώσεις σε Τούρκους αξιωματούχους που εμπλεκόταν σε δραστηριότητες εξερεύνησης αερίου κοντά στην Κύπρο. Η τουρκική κυβέρνηση ενθάρρυνε χιλιάδες μετανάστες να περάσουν στην Ελλάδα, σε μια κίνηση που αμφισβήτησε την συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία για τους μετανάστες. Η Άγκυρα υποστηρίζει ότι η ΕΕ δεν έχει ανταποκριθεί στους όρους της συμφωνίας του 2016, όπως την επανέναρξη των συνομιλιών ένταξης της Τουρκίας ή το άνοιγμα των διαπραγματεύσεων για τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας. Η ΕΕ υπήρξε απρόθυμη να μετακινηθεί σε αυτά τα θέματα μέχρι να υπάρξει σημαντική βελτίωση στις ελευθερίες των πολιτών στην Τουρκία.
Η πολιτική της Τουρκίας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο έχει προστεθεί στις ανησυχίες της Ευρώπης για την προοδευτικά πιο αυταρχική κυβέρνηση της Τουρκίας και την ολοένα και αυξανόμενη διεκδικητική εξωτερική της πολιτική. Αλλά οι ενέργειες της Άγκυρας έχουν επίσης αποκαλύψει τους διχασμούς εντός της ΕΕ. Τα κράτη-μέλη συμφωνούν ότι η Τουρκία πρέπει να σταματήσει τις έρευνες και να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την επίλυση των διαφωνιών με την Ελλάδα και την Κύπρο. Αλλά διαφωνούν για το πώς θα είναι καλύτερα να γίνει αυτό: η Γαλλία, η Ελλάδα και η Κύπρος θέλουν την σκληρή γραμμή, ενώ η Γερμανία, η Ισπανία και η Ιταλία είναι υπέρ μιας πιο συμφιλιωτικής προσέγγισης.
Η Γαλλία είναι η κυρίαρχη φωνή στο στρατόπεδο όσων θέλουν σκληρή γραμμή. Το Παρίσι έχει δει την Τουρκία ως μια κυρίαρχη απειλή όχι μόνο για τα συμφέροντα της στην περιοχή αλλά επίσης και για την ευρωπαϊκή ασφάλεια γενικότερα. Αυτό μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από το πώς η Γαλλία και η Τουρκία έχουν έρθει “στα μαχαίρια” σε όλη την περιοχή. Το Παρίσι έχει στενούς δεσμούς με τους περιφερειακούς ανταγωνιστές της Άγκυρας, την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Μαζί με αυτούς, η Γαλλία έχει υποστηρίξει την προσπάθεια του Haftar να αποκτήσει τον έλεγχο στη Λιβύη, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να σταθεροποιήσει τη χώρα και να καταπολεμήσει τον ισλαμικό εξτρεμισμό. Η Γαλλία πιστεύει πως ο μόνος τρόπος να πιέσει την Τουρκία να μετριάσει την πολιτική της είναι η αποτροπή, και έχει στείλει στρατιωτικές δυνάμεις στην Ανατολική Μεσόγειο για να το κάνει. Μαζί με την Ελλάδα και την Κύπρο, η Γαλλία έχει επίσης ζητήσει από την ΕΕ να επιβάλει οικονομικές κυρώσεις στην Τουρκία.
Ωστόσο τα άλλα κράτη-μέλη είναι πιο επιφυλακτικά. Η Γερμανία έχει καθιερωθεί ως αμερόληπτος διαμεσολαβητής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Μαζί με τη Ρώμη και τη Μαδρίτη, το Βερολίνο θεωρεί τις ενέργειες της Τουρκίας προβληματικές, αλλά είναι υπέρ μιας πιο ήπιας προσέγγισης απέναντι στην Άγκυρα. Ο σκεπτικισμός αρκετών κρατών-μελών σχετικά με την επιβολή οικονομικών κυρώσεων στην Τουρκία, αποδίδεται εν μέρει στην αποτυχία του Παρισιού να συντονίσει αποτελεσματικά την πολιτική του στην περιοχή με τους εταίρους του, κάτι που οδήγησε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες να θεωρούν κάποιες από τις ενέργειες της Γαλλίας ως μονομερείς και μη χρήσιμες.
Όσοι είναι επιφυλακτικοί έναντι μιας πιο αυστηρής προσέγγισης της ΕΕ, υποστηρίζουν ότι οι κυρώσεις ίσως να μην πετύχουν τον επιθυμητό στόχο του να πιέσουν την Τουρκία να σταματήσει τις έρευνες της κοντά στην Ελλάδα και στην Κύπρο ή να αλλάξει την πολιτική της στη Λιβύη καθώς η Άγκυρα τα θεωρεί βασικά της συμφέροντα αυτά. επιπλέον, η τουρκική κυβέρνηση μπορεί να προχωρήσει σε αντίποινα ενθαρρύνοντας μετανάστες να μπουν στην Ευρώπη, μεταξύ των οποίων και αυτών από περιοχές που είναι στη σφαίρα επιρροής της στη Λιβύη, και μειώνοντας τη συνεργασία για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας.
Οι επιφυλακτικοί απέναντι στις κυρώσεις υποστηρίζουν επίσης ότι η πολιτική ισορροπία στην Τουρκία αλλάζει, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να γίνονται ισχυρότερα και την κυβέρνηση να χάνει στήριξη. Υποστηρίζουν ότι οι κυρώσεις θα μπορούσαν να γυρίσουν μπούμερανγκ, με την τουρκική κοινή γνώμη να γίνεται πιο εθνικιστική και αντί-δυτική. Ομοίως, ο τερματισμός της προσπάθειας ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ απλώς θα ενθάρρυνε την τουρκική ηγεσία να ενισχύσει το αντιευρωπαϊκό αίσθημα μεταξύ των πολιτών. Η επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία μπορεί επίσης να οδηγήσει την Άγκυρα να περιπλέξει ακόμη περισσότερο τον αμυντικό σχεδιασμό του ΝΑΤΟ, περισσότερο από ό,τι κάνει τώρα, και να αγκαλιάσει ακόμη πιο στενά τη Μόσχα.
Η Γαλλία, η Ελλάδα και η Κύπρος είναι ιδιαίτερα απογοητευμένες που δεν λαμβάνουν περισσότερη στήριξη από την ΕΕ. Ωστόσο τα κράτη-μέλη σταδιακά μετατοπίζονται σε μια πιο αυστηρή στάση απέναντι στην Τουρκία. Το κλίμα στη συζήτηση για το πώς να αντιμετωπιστεί η Τουρκία έχει φέρει ομοιότητες με τις συζητήσεις του 2014 για το εάν θα επιβαλλόταν κυρώσεις στη Ρωσία για την παρέμβασή της στην Ουκρανία. ΟΙ Ευρωπαίοι ήταν διχασμένοι, και μόνο αφότου φιλορωσικές δυνάμεις κατέρριψαν ένα αεροσκάφος των Malaysia Airlines, που τάχθηκαν αποφασιστικά υπέρ των κυρώσεων. Όσο περισσότερο αυξάνει η Τουρκία την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο, τόσο πιο πιθανό είναι ότι θα οδηγήσει την ΕΕ σε μια πιο αυστηρή προσέγγιση.
capital.gr
