Ανατροπή ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο
Γιάννος Χαραλαμπίδης*
Η Λευκωσία προσδοκά σε διαμεσολάβηση της Μόσχας προς Άγκυρα και είναι έτοιμη να φιλοξενήσει το «Ντε Γκωλ» – Η ναυτική δύναμη της Μόσχας στη γειτονιά μας, η γαλλική στρατηγική στην Ανατολική Μεσόγειο, το έδαφος που κερδίζει ο EastMed και γιατί το Παρίσι δεν θέλει ν’ ακούει για αγωγό προς Τουρκία
ΗΓαλλία επιθυμεί να έχει μόνιμη αεροπορική παρουσία στη Βάση «Ανδρέας Παπανδρέου» με τα μαχητικά «Ραφάλ». Παρίσι και Λευκωσία συζητούν επί του θέματος σε υψηλό επίπεδο και όπως πληροφορούμαστε η διαδικασία βρίσκεται σε καλό δρόμο, την ίδια στιγμή, μάλιστα, κατά την οποία, όπως τονίζεται, τόσο το αεροπλανοφόρο «Σαρλ ντε Γκωλ» όπως και αλλά πολεμικά πλοία του γαλλικού στόλου είναι ευπρόσδεκτα στα λιμάνια της Κύπρου. Μια τέτοια εξέλιξη αλλάζει το σκηνικό στην περιοχή μας και είναι πρόδηλον ότι περιορίζεται ο ρόλος της Βρετανίας, ενώ αυξάνονται οι συνθήκες για τη δημιουργία μιας αποτρεπτικής ενεργειακής πολιτικής υπό προϋποθέσεις και στην πρακτική εφαρμογή του EastMed.
Την ίδια στιγμή, η Λευκωσία με την αυριανή επίσκεψη του Ρώσου Υπουργού Εξωτερικών στην Κύπρο Σεργκέι Λαβρόφ προσδοκά ότι η Μόσχα θα ήταν δυνατό να μιλήσει στην Άγκυρα για αλλαγή στάσης, παρότι το σενάριο αυτό από τουρκικής πλευράς είναι επί του παρόντος απομακρυσμένο. Η Τουρκία δεν δείχνει πρόθεση να διακόψει το ενεργειακό ερευνητικό της πρόγραμμα. Καθορίζει και το πλαίσιο ενός διαλόγου και το διεθνές δίκαιο κατά το δοκούν. Άλλωστε, ο Τούρκος Πρόεδρος δήλωσε τις προάλλες ότι μπορεί να συνομιλήσει με όλους στην περιοχή πλην της Κυπριακής Δημοκρατίας.
- Διασφάλιση θαλάσσιων οδών από το «Ντε Γκωλ»
- Ποια γαλλικά συμφέροντα εξυπηρετεί η Γαλλία
- Οι φιλικές σχέσεις με τη Μόσχα και τα συμφέροντα
- Γιατί δεν έχουμε την πολυτέλεια να μην έχουμε τη Μόσχα με το μέρος μας
Πυλώνες γαλλικής πολιτικής
Η Γαλλία επιδιώκει πλέον να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και θεωρεί ότι η Κύπρος μπορεί ν’ αποτελέσει μια σημαντική αεροναυτική βάση, που θα στηριχθεί στην πρόσφατη αμυντική συμφωνία των δυο χωρών και στην εμβάθυνσή της. Η στρατηγική της Γαλλίας κωδικοποιείται ως εξής:
- Ανάσχεση της Τουρκίας σε ό,τι αφορά την πλήρη κυριαρχία της στην Ανατολική Μεσόγειο. Η τουρκική πολιτική της Γαλάζιας Πατρίδας είναι αντίθετη με τα γαλλικά συμφέροντα. Το Παρίσι: Α) Αντιλαμβάνεται ότι η κυριαρχία της Άγκυρας στη θάλασσα σημαίνει έλεγχο των εμπορικών και ενεργειακών οδών, εξέλιξη που θα θέσει τόσο τη Γαλλία όσο και την υπόλοιπη Ευρώπη κάτω από καθεστώς μεγαλύτερης γεωπολιτικής και άλλης εξάρτησης από την Άγκυρα. Β) Επιδιώκει να έχει σημαντικό ενεργειακό ρόλο στη Λιβύη, την Κρήτη, την Κύπρο και στον Λίβανο, όπου επανέρχεται με τρόπο δυναμικό λόγω της οικονομικής κατάρρευσης της χώρας.
- Σημαντική στρατιωτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο. Το αεροπλανοφόρο «Σαρλ ντε Γκωλ» είναι το μακρύ χέρι της Γαλλίας, η προβολή της ισχύος της στην περιοχή μας, έχοντας, ταυτοχρόνως, ως στόχο να αφήσει ανοικτές τις εμπορικές και ενεργειακές οδούς. Εξ ου και οι αντιδράσεις της Τουρκίας.
- Ηγετικό ρόλο εντός της ΕΕ. Όχι ότι δεν έχει σήμερα, αλλά θεωρεί ότι η περιοχή μας είναι ζωτικός της χώρος, όπως αποτελεί για τη Γερμανία η κεντρική και ανατολική Ευρώπη.
- Επιδιώκει να διαδραματίσει ρόλο στη Μέση Ανατολή πολύ πιο έντονο απ’ ό,τι στο παρελθόν.
- Στηρίζει την κατασκευή του EastMed. Άλλωστε, δεν υπάρχει περίπτωση η Total να πει ναι σε αγωγό προς την Τουρκία. Δεν είναι αφελείς οι Γάλλοι. Με τον EastMed αυξάνεται η ενεργειακή και πολιτική τους επιρροή στις Βρυξέλλες, ενώ με αγωγό προς Τουρκία εγκλωβίζονται στην Άγκυρα. Κατανοούν, δε, ότι με την εμπλοκή και άλλων χωρών στο ενεργειακό πρόγραμμα του EastMed, όπως είναι η Αίγυπτος και Λίβανος, ενισχύεται ο γεωπολιτικός ρόλος και η επιρροή του Παρισιού επί των χωρών της γειτονιάς μας. Εκ των πραγμάτων, δημιουργούνται οικονομικές, αλλά και στρατιωτικές συνθήκες αποτροπής έναντι της τουρκικής απειλής.
Ερώτημα: Τι θα κάνει η Άγκυρα; Θα μπει στα οικόπεδα της Total εντός της Κυπριακής ΑΟΖ με το «Σαρλ ντε Γκωλ» να βρίσκεται στην περιοχή μας και όταν θα διακυβεύονται γαλλικά συμφέροντα; Ή θα μπει σε αυτά των ΗΠΑ και της Chevron; Οι Γάλλοι μπορεί να μην πολεμήσουν για μας, αλλά θα υπερασπιστούν τα δικά τους συμφέροντα. Μέσα σε αυτήν τη λογική, η Γαλλία ευνοεί τον εμπλουτισμό της Τετραμερούς συνεργασίας, πέραν της ίδιας, της Κύπρου, της Ιταλίας και της Ελλάδας.
Η τουρκική οργή
Δεν είναι καθόλου τυχαία η αντίδραση της Τουρκίας και οι ρητορικές απειλές της ηγεσίας της σε βάρος της Γαλλίας. Στο παιχνίδι μάλιστα ενεπλάκη και το κατοχικό καθεστώς με επιστολή του λεγόμενου Υπουργού των Εξωτερικών Κ. Οζερσάι στον ΟΗΕ στις 21 Αυγούστου. Ο κ. Οζερσάι καταγγέλλει τη Γαλλία και την αμυντική συμφωνία που υπέγραψε με την Κυπριακή Δημοκρατία, διότι, όπως τονίζει, στηρίζει τους Ελληνοκυπρίους που είναι επιτιθέμενοι! Προσθέτει, δε, ότι η στάση της Γαλλίας ως κράτους μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας δεν συνάδει με τις αρχές του ΟΗΕ και ότι βοηθά τους Ελληνοκυπρίους να ηγεμονεύσουν στο νησί. Είναι η ίδια γραμμή που υιοθετείται από την Άγκυρα και στα Ελλαδοτουρκικά. Ότι, δηλαδή, η Τουρκία όπως και οι Τουρκοκύπριοι τελούν εν αμύνη. Και εμείς εν αδίκω!
Ο ρόλος της Ρωσίας και η Άγκυρα
Στην περιοχή μας έχει ήδη αναβαθμισμένο ρόλο η Ρωσία λόγω Συρίας και της αναθεωρητικής της πολιτικής, που εκτείνεται από τον Καύκασο ώς τη Μέση Ανατολή. Συν του γεγονότος ότι διεισδύει στην Ευρώπη και αλλού μέσω των αγωγών του φυσικού αερίου, μια εξέλιξη που ανησυχεί τους Αμερικανούς, που έχουν θέσει βέτο στην κατασκευή του βόρειου αγωγού 2. Διαθέτει αυτήν τη στιγμή στην περιοχή τρία πολεμικά σκάφη τύπου φρεγατών και ένα ζεύγος υποβρυχίων. Και θα πραγματοποιήσει ασκήσεις με πραγματικά πυρά, που αρχίζουν στις 8 Σεπτεμβρίου. Η θάλασσα, όμως, δεν είναι το «στοιχείο της». Εκεί οι ΗΠΑ, παρότι δεν είναι παρούσες στη γειτονιά μας αυτήν τη χρονική στιγμή, μπορούν να επέμβουν είτε με τον Πέμπτο είτε με τον Έκτο Στόλο σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Αυτό συνέβη και στην ελληνοτουρκική κρίση του Ιουλίου, όταν το «Αϊζενχάουερ» μετακινήθηκε από την περιοχή του Ορμούζ προς αυτήν της Κρήτης. Η Ρωσία είναι μια υπερδύναμη, η οποία για την εξυπηρέτηση των δικών της εθνικών συμφερόντων έχει επιλέξει να παίζει με την Τουρκία για τους εξής, μεταξύ άλλων, λόγους: 1. Των αγωγών του φυσικού αερίου και δη του Turkish Stream. 2. Του πυρηνικού σταθμού στο Άκιουγιου. 3. Των οικονομικών της και εμπορικών συμφερόντων. 4. Των προβλημάτων που θέλει να προκαλεί εντός τους ΝΑΤΟ και στις ΗΠΑ μέσω Τουρκίας. 5. Των εξοπλιστικών προγραμμάτων, όπως είναι η πώληση των S-400, με την οποία η Μόσχα μπαίνει σφήνα στην αμερικανική και ευρωπαϊκή αγορά.
Η άρση του εμπάργκο
Ταυτοχρόνως, έχουμε και τις ΗΠΑ στο σκηνικό, που διαθέτουν την ισχύ και έχουν τον πρώτο λόγο στην περιοχή και οι οποίες δεν θέλουν να ρίξουν την Τουρκία στις αγκαλιές της Ρωσίας, πράγμα που είναι και για την ίδια στην Άγκυρα δύσκολο, οπότε της κάνουν μεν εκπτώσεις, αλλά της αυξάνουν το κόστος και τις εξαρτήσεις μέσα από την οικονομική κρίση και δη μέσω της πτώσης της τουρκικής λίρας και της αύξησης των χρεών. Η απόφαση για τη μερική άρση του εμπάργκο πώλησης μη φονικών όπλων, που ίσχυε σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας από το 1987, έχει τη δική της σημειολογία, όμως θα έχει σημασία όταν αφενός διευκρινιστεί τι όπλα μπορούν να μας προσφέρουν οι Αμερικανοί και αν εμείς θέλουμε να αγοράσουμε και τι. Αλλιώς είναι ένα ακόμη θέμα για εσωτερική αντιπαράθεση ΑΚΕΛ και Κυβέρνησης ενόψει των εκλογών. Εάν είναι θέμα εξοπλισμών υπάρχει και η ευρωπαϊκή αγορά, η ισραηλινή καθώς και η ρωσική με τη σερβική. Είναι ζητήματα πολιτικών αποφάσεων, που εμπίπτουν σε συγκροτημένη στρατηγική.
Η τουρκική navtex και οι φιλικές σχέσεις με τη Μόσχα
Πάντως, αύριο Δευτέρα, θα βρίσκεται στην Κύπρο ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ. Ανεξαρτήτως της αναβάθμισης της σχέσης μας με τις ΗΠΑ και της συμμετοχής μας στην ΕΕ, ουδόλως μπορούμε να διαρρήξουμε τις σχέσεις με τη Μόσχα. Εκτιμούμε ότι και η ίδια η Ρωσία αντιλαμβάνεται τι σημαίνει εξυπηρέτηση συμφερόντων. Αυτό πράττει και ίδια με την Τουρκία, η οποία κατέχει την Κύπρο. Άλλωστε, ως μικρή χώρα που είμαστε, δεν έχουμε την πολυτέλεια να θέτουμε απέναντί μας χώρες όπως η Ρωσία, η οποία διάκειται φιλικά όσο τα εθνικά της συμφέροντα το επιτρέπουν. Το θέμα είναι τι λογαριασμούς κάνουμε μαζί τους. Κλασικό παράδειγμα συνιστά η υπόθεση του ευρωπαϊκού εμπάργκο λόγω της κατοχή της Κριμαίας.
Για λόγους αρχής η Κυπριακή Δημοκρατία, που τελεί υπό κατοχήν, δεν θα μπορούσε να τηρήσει διαφορετική στάση εντός της ΕΕ, ασχέτως εάν οι δυο περιπτώσεις δεν είναι απολύτως οι ίδιες. Είναι, δε, αντιληπτό ότι η Μόσχα μπορεί να μας βοηθά στο Συμβούλιο Ασφαλείας όπως και στα θέματα της οικονομίας, αφού έχουμε πληθώρα ρωσικών κεφαλαίων, αλλά πρέπει, ταυτοχρόνως, να είμαστε προσγειωμένοι και να μην έχουμε ψευδαισθήσεις. Δεν είναι μόνο θέμα αρχών, αλλά κυρίως συμφερόντων. Απόδειξη τούτου αποτελεί το θέμα της διπλής φορολογίας. Οι Ρώσοι τη δουλειά τους κάνουν. Εκεί όπου υπάρχει πεδίο βελτίωσης της κατάστασης και πρέπει να επιλυθεί το ζήτημα, είναι σε εκείνο των navtex. Για να μην το εκμεταλλεύεται η Τουρκία, όπως συνέβη την περασμένη Πέμπτη.
Ποιο είναι το πρόβλημα; Οι Ρώσοι αντί να ενημερώνουν το Ράδιο Κύπρος ενημερώνουν το Navarea III, που είναι το συντονιστικό όργανο του Παγκόσμιου Υδρογραφικού Οργανισμού στην περιοχή μας. Οι Τούρκοι παίρνουν την ενημέρωση και εκδίδουν navtex! Αυτό έπραξαν και για την άσκηση των Ρώσων με πραγματικά πυρά στις 8 Σεπτεμβρίου, ημέρα άφιξης του Λαβρόφ στην Κύπρο. Εξ ου και το γεγονός ότι η ίδια η Μόσχα θεώρησε την τουρκική ενέργεια ως προκλητική. Το θέμα της υποβολής των navtex προς το Ράδιο Κύπρος μπορεί να επιλυθεί με καλή θέληση. Άλλωστε, οι Ρώσοι απευθύνονται με νόταμ προς την Κυπριακή Δημοκρατία όταν δεσμεύουν εναέριο χώρο στο FIR. Άρα κατ’ ανάλογο τρόπο γιατί να μην ενεργεί απ’ εδώ και μπρος και το ρωσικό ναυτικό;
Ούτε τον φίλο του τον Τραμπ
Η Λευκωσία αναμένεται να ζητήσει από τη Ρωσία να πείσει τον Ερντογάν να αλλάξει πολιτική. Και η Μόσχα και ο κ. Λαβρόφ γιατί να πουν όχι; Άλλωστε, γνωρίζουν και αυτοί όπως κι εμείς ότι ο Ερντογάν δεν βάζει αφτί σε κανέναν. Ούτε καν στον φίλο του, τον Πρόεδρο Τραμπ…
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων
Σημερινή
