Στην εξέλιξη της πολιτικής πραγματικότητας δεν ανακόπτεται η πορεία των πραγμάτων για την επανόρθωση θέσεων που αποδείχθηκαν εσφαλμένες επί ουσιωδών ή ακόμα και επουσιωδών θεμάτων. Ποτέ δεν είναι αργά για αναθεωρήσεις απόψεων που είτε κακώς παρενεβλήθηκαν είτε θεωρούνται επιζήμιες.
Για παράδειγμα η πολιτική του κατευνασμού έναντι του εχθρού και των συνεργών του σε ζητήματα που μεταστράφηκαν σε εχθρικά στη διέλευση του χρόνου. Και υπάρχουν υπεύθυνοι άνθρωποι που επί σειράν ετών παρατηρούν με αντιπολιτευτική διάθεση ότι η τακτική του κατευνασμού είναι δυνατό να χαρακτηριστεί αυτοκτονική, και επειδή παραδίδει στον αντίπαλο ερείσματα στήριξης της επιθετικότητάς του και υποβοηθήματα αιτιολογίας της αδικίας που συνεχίζει να επιδεικνύει. Εξ άλλου, ο κατευνασμός υποδηλοί δουλικότητα και ενισχύει την ένταση της εχθρότητας που τερατοποιεί τις επιδιώξεις επιβολής της παρανομίας σε ζητήματα υπάρξεως ενός λαού, όπως στην περίπτωσή μας.
Ήταν, επί παραδείγματι, εσφαλμένη η πολιτική διακοπής των μαζικών αξιώσεων απελευθέρωσης και του διαρκούς σφυροκοπήματος της πολεμικής τακτικής του Τούρκου εισβολέα να επεκταθεί στην κατάκτηση περαιτέρω εδαφών, οι δε ορέξεις του ακονίζονταν στην υποχωρητικότητα των εκάστοτε κυβερνήσεων της δεινοπαθούσης Κύπρου. Παραβίαζε τα ανθρώπινα δικαιώματά μας ο κατακτητής, επεξέτεινε τις εδαφικές του αρπαγές, κατέτρωγε τις θελήσεις των υποδούλων και η φυσική αντίσταση των ηγεσιών ήταν μηδενική.
Οι ηγέτες μας έσβησαν από το λεξικό τους την κατάκριση εναντίον του επιδρομέα και όσων τον υπεστήριζαν. Δεν τον αποκαλούσαν εισβολέα, κατακτητή, λεηλάτη. Και δεν ανέκοπταν την εμπορία των κλεμμένων αγαθών, την εκμετάλλευση των σκλαβωμένων ξενοδοχείων και τουριστικών εγκαταστάσεων. Και φτάσαμε στο σημείο να αγοράζουμε τα δικά μας προϊόντα που μας έστελνε με τις… ευλογίες μας ο κλέφτης. Εξ αρχής κακοδαιμονίας οι πολιτικοί μας έκαναν χειραψίες με τους αντιπροσώπους του εχθρού και συναγελάζονταν με τους φίλους του, ενώ η αξιοπρέπεια επέβαλλε την δυναμική αντιπαράταξη.
Στις σπάνιες περιπτώσεις επίτευξης κάποιας υποφερτής συμφωνίας, η Κυβέρνησή μας τις παράκαμπτε ενώ οι Τούρκοι έσπευδαν να την εφαρμόσουν. Δείγμα η συμφωνία Κληρίδη- Ντενκτάς της Βιέννης το 1975 για την τραγική Καρπασία. Η κυβέρνηση εκώφευσε και συνέχισε να περιθωριοποιεί τη συμφωνία, που άνοιγε το δρόμο επιστροφής στη Χερσόνησο, ενώ ο Ντενκτάς την εκμεταλλεύτηκε, μετακινώντας τους Τουρκοκυπρίους όπως έκρινε συμφέρον. Ταυτόχρονα διακόπτονταν τα συλλαλητήρια του κόσμου, οι παρελάσεις, οι διεκδικήσεις, ενώ εγκαινιάζονταν συνομιλίες που απέβαιναν ολέθριες.
Δεν αποφεύγω να τονίσω την εκτίμησή μου ότι στην πολιτική κατευνασμού παρεισέφρησαν στοιχεία ιδιαιτέρως αρνητικά, όπως η ανόητη παράκαμψη της πορείας της Παιδείας. Στην Παιδεία οφειλόταν η θεμελίωση της αγωνιστικής διεκδίκησης και του απελευθερωτικού αγώνα. Και αίφνης η Παιδεία μεταστράφηκε σε συνεπιβάτη του κατευνασμού. Αντί να ισχυροποιεί αγωνιστές ελευθερίας, παράγει φυγόστρατους και λιποτάκτες. Έπαυσαν να ακούγονται από τα προαύλια των εκπαιδευτηρίων οι ιαχές της απελευθέρωσης και τα θούρια των απελευθερωμένων νέων και κατάντησαν διέξοδοι προς τις υπόγειες καταφυγές της διαφθοράς και καταφύγια συμφεροντολογικού ατομισμού.
Μπορεί η Παιδεία να κατασκευάζει πιθάρια γνώσεων αλλά δεν υψώνει πια επάλξεις ιδεών, δεν χαλκεύει χαρακτήρες εμπιστοσύνης στο αύριον. Ενισχύει την ιδεολογική αποδυνάμωση, παράγει τον πνευματικό μηδενισμό. Ο τραγικός Σοφοκλής θα έγραφε: «ούτοι διαπτυχθέντες ώφθησαν κενοί». («Αντιγόνη» 709). Στα σχολεία μας η «Αγωγή» έπαυσε να είναι σκοπός. Η «Αγωγή» περιέπεσε σε λιθαργώδη απραξία που προτρέπει το ενδιαφέρον στα γεγονότα, αλλάζοντας τις προσβάσεις προς την ηθική. Και εδώ υπεισέρχεται η υποβολή του Αλμπέρ Καμύ: « Όταν μια κοινωνία αποδεχθεί την προτεραιότητα των γεγονότων σε βάρος της ηθικής, θα οπισθοδρομήσει στη βαρβαρότητα».
Στους αχανείς αιώνες του κόσμου η ελληνική παιδεία δημιουργούσε τον σωστό άνθρωπο. Ήταν μια αποκλειστικότητα της Παιδείας ο σωστός άνθρωπος. Οι Αθηναίοι, οι Λακεδαιμόνιοι που υπήρξαν πρότυπα παραγωγής πολιτισμού, είχαν το προνόμιο να συγκροτούν ανθρώπινες αξίες. Επιτεύγματα του ελληνικού πνεύματος ήταν ο Όμηρος, ο Ηράκλειτος, ο Θαλής, ο Αναξαγόρας, ο Ευκλείδης, ο Πυθαγόρας, ο Πρωταγόρας, οι επτά Σοφοί, ο Φειδίας, ο Ικτίνος, ο Καλλικράτης, ο Θεμιστοκλής. Οι τραγικοί, οι ιστορικοί, οι φιλόσοφοι, Ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης. Οι γίγαντες του πνεύματος που χάραξαν τον πολιτισμό. Ο ΚΙΤΤΟ προχωρεί στη διάκριση: Οι Έλληνες γέννησαν πνεύματα εκπληκτικά. Ποιητές, φιλοσόφους, ιστορικούς, αρχιτέκτονες, που τα έργα τους θαυμάζει η ανθρωπότητα για τα αγάλματα, τους ναούς. Αλλά οι Σπαρτιάτες, δημιούργησαν το πρότυπο του σωστού ανθρώπου. Δεν μας άφησαν ναούς και αγάλματα. Μας άφησαν τον ιδεώδη άνθρωπο!
Σήμερα, 60 χρόνια από τη συμφωνία «ανεξαρτησίας» τι έχει να επιδείξει η κοινωνία μας; Φυγόστρατους, ξενομανείς, ατομικιστές, συμφεροντολόγους που τρέπονται σε φυγή σαν ακούσουν κροταλίσματα των πολυβόλων όταν ο εχθρός προπαρασκευάζεται για επελάσεις στα απομένοντα ελεύθερα εδάφη. Στη δεκαετία του ’50 ο κόσμος μας ζούσε με περηφάνεια. Σήμερα ζει ντροπιασμένος. Η αλλαγή της δοξαστικής τιμής από την ντροπή είναι ο σύγχρονος εφιάλτης που προμηνύει δεινά καταισχύνης. Δραματικό προμήνυμα του καραδοκούντος ιστορικού αφανισμού μετά από αιώνες δόξας…
Αλλά ουδέποτε είναι αργά για την επαναφορά της αξίας της ζωής με την επάνοδο του ανθρώπου στα πεδία των αγώνων διεκδίκησης της αξιοπρέπειας. Και την απόδειξη πως το αξίωμα του Πιττακού : « Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμενον», ταυτίζεται με τη διάρκεια μιας κοινωνίας που τιμάται από την Παιδεία της. Δεν είναι αργά να επανεύρουμε την αξία μας με την επανάκτηση της ανθρωπιάς μας.
Γιάννης Χρ. Σπανός
