Έρχεται πιο γρήγορα απ’ ότι υπολογίζαμε. Καύσωνες όλο και πιο συχνοί, περισσότερες πυρκαγιές, καταστροφικές πλημμύρες, αύξηση θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό, όλα αυτά ως το 2030. Πώς θα είναι η ζωή στην Ελλάδα σε δέκα χρόνια από σήμερα;
Επιβαρυμένες συνθήκες υγείας στις πόλεις, πλήγμα σε συγκεκριμένους τουριστικούς προορισμούς, στη γεωργία από τον κίνδυνο απώλειας εδαφών λόγω ερημοποίησης, μαζί με αύξηση κόστους ενέργειας αφού θα χρειαζόμαστε περισσότερη ψύξη, αλλά και στην τιμή του νερού. Είναι μερικές από τις αναπόφευκτες συνέπειες, κατά τον καθηγητή Κώστα Καρτάλη, που θα μειωθούν, χωρίς να εξαλειφθούν, εφόσον Ευρώπη, ΗΠΑ και Κίνα κινηθούν ταχύτερα.
Στο καλό σενάριο, όπου θα εφαρμοσθεί κατά γράμμα η ευρωπαϊκή δέσμευση κατά 55% των εκπομπών CO2 ως το 2030, μαζί με ανάλογες κινήσεις από τους άλλους μεγάλους ρυπαντές, οι επιπτώσεις απλώς θα περιοριστούν. Στο κακό σενάριο, θα ισχύει ό,τι με την COVID, όπου ο προηγμένος κόσμος εμβολιάζεται, όχι όμως και ο αναπτυσσόμενος. Ο δυτικός κόσμος, ανακοινώνει πακέτα απανθρακοποίησης, όταν ο αναπτυσσόμενος δεν έχει ακόμη επιλύσει βασικά ζητήματα επιβίωσης.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
– Τα ακραία καιρικά φαινόμενα κάνουν και φέτος έντονη την παρουσία τους παντού, από τους πρόωρους καύσωνες σε Ελλάδα και Ευρώπη, μέχρι τις πλημμύρες στη Γερμανία. Πώς θα είναι το κλίμα σε δέκα, είκοσι χρόνια από σήμερα;
Θα χαρακτηρίζεται από την αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα, της επιφάνειας της θάλασσας, καύσωνες που γίνονται όλο πιο συχνοί (χαρακτηριστικό παράδειγμα οι καύσωνες στον Καναδά). Όλα δείχνουν ότι η κλιματική έρχεται πιο γρήγορα απ’ ότι είχε εκτιμηθεί με τη χρήση των κλιματικών μοντέλων.
Οι εκτιμήσεις αναθεωρούνται. Τα πάντα δείχνουν ότι η κλιματική αλλαγή έρχεται μια 10ετία νωρίτερα. Η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο δεν θα συμβεί το 2050.Με τους σημερινούς ρυθμούς, ενδέχεται να συμβεί ως το 2030. Αυτό ισχύει φυσικά και για την Ελλάδα.
Έχει σημασία να επισημάνουμε ότι η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί κίνδυνο μόνο για τις μελλοντικές γενιές. Δεν αφορά το απώτερο μέλλον, σε 30,40, 50 χρόνια από σήμερα, όπως αρκετοί ισχυρίζονται. Αλλά το παρόν καθώς η θερμοκρασία του πλανήτη αυξάνεται παντού με επιταχυνόμενο ρυθμό.
Βλέπουμε άνοδο της θερμοκρασίας σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας, βλέπουμε επιβάρυνση στις ελληνικές πόλεις λόγω των θερμικών συνθηκών. Συνολικά η Μεσόγειος θεωρείται κλιματικό hot spot. Το κλίμα της επιδεινώνεται. Γίνεται πιο θερμό, πιο ξηρό, πιο άστατο, ενώ τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται πιο συχνά και πιο έντονα.
– Στην πράξη, τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα;
Σημαίνουν επιβαρυμένες συνθήκες υγείας στις πόλεις, καθώς επιδεινώνεται το θερμικό περιβάλλον, πιο έντονα και πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα καθώς και περισσότερες δασικές πυρκαγιές.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αφορούν και παραγωγικούς τομείς της εθνικής οικονομίας, όπως η ενέργεια, η γεωργία και ο τουρισμός. με αρνητική επίδραση και στο ΑΕΠ. Επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την ύπαιθρο, στην οποία στηρίζεται σε σημαντικό ακόμη βαθμό η ελληνική οικονομία.
Στο μέλλον η κατανάλωση ενέργειας και στην Ελλάδα θα αυξηθεί, καθώς θα απαιτείται περισσότερη ενέργεια για ψύξη.
Σε δεύτερο επίπεδο, χρειαζόμαστε ένα καλύτερο κτιριακό περιβάλλον. Νέες κατασκευές, αναβαθμίσεις υφιστάμενων, ανακαινίσεις και ενεργειακές παρεμβάσεις, προκειμένου οι συνθήκες διαβίωσης να είναι ικανοποιητικές.
Όμως θα πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν πρόκειται για πρόβλημα μόνο της χώρας μας αλλά παγκόσμιο. Και μπορεί η συμβολή μας στο πρόβλημα να είναι μικρή, κινείται στο 0,25% καθώς τόση είναι η αναλογία του CO2 που εκπέμπει η Ελλάδα, εντούτοις δεχόμαστε τις επιπτώσεις από όλους τους μεγάλους ρυπαντές του πλανήτη, όπως ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ινδία.
– Πόσο απότομη θα είναι αυτή η κλιματική μεταβολή;
Δεν πρόκειται να εγκαταλειφθούν αγροτικές περιοχές, αν αυτό εννοείτε. Αλλά θα χρειαστούν περισσότερους υδατικούς πόρους μέσα από έργα εμπλουτισμού του υδροφόρου ορίζοντα, νέους ταμιευτήρες, ακόμα και να εξετάσουμε την τιμολόγηση του νερού.
– Οδεύουμε γενικά σε αύξηση του κόστους, όχι μόνο στο νερό, αλλά και στην ενέργεια, όπως και σε άλλους τομείς;
Η αποκατάσταση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής απαιτεί υπέρ πολλαπλάσιους πόρους από την πρόληψη τους. Άρα σαφώς οδεύουμε σε υψηλότερα κόστη.
Αυτό που χρειάζεται είναι ένα σχέδιο για τις πιο κλιματικά ευάλωτες περιοχές της Ελλάδας και πως θα τις προστατεύσει. Ουσιαστικά, το στοίχημα είναι πως θα είναι η Ελλάδα και οι υποδομές της, το 2050.
– Γιατί το λέτε αυτό;
Γιατί όλο το πλέγμα μέτρων για την κλιματική αλλαγή αφορά ειδικότερα την επόμενη 30ετια. Τα μοντέλα κάνουν αναγωγές με στόχο το 2050. Η ΕΕ μιλά για οικονομίες μηδενικού άνθρακα και για κλιματικά ουδέτερες πόλεις το 2030. Διαμορφώνεται ένα πλαίσιο που απαιτεί σχεδιασμό με ορίζοντα 30ετίας.
– Ποιες είναι οι πιο περιοχές στην Ελλάδα που κινδυνεύουν περισσότερο;
Το νοτιότερο τμήμα καταρχήν της Ελλάδας, όπου και οι εκτιμήσεις για τις μεγαλύτερες αυξήσεις στην θερμοκρασία, γεγονός που αυξάνει και τον κίνδυνο για δασικές πυρκαγιές και απώλειες εδαφών λόγω ερημοποίησης. Γνωρίζουμε επίσης ότι υπάρχει μείωση υδατικών πόρων στον θεσσαλικό κάμπο.
– Πώς μπορεί για παράδειγμα να επηρεαστεί από τους καύσωνες η καθημερινότητα στον Καναδά; Τι αλλαγές μπορεί να επιφέρει;
Αλλαγές στο κτιριακό απόθεμα. Τα κτίρια δεν χρειάζονταν να έχουν κλιματισμό. Τώρα διαπιστώνουν ότι πρέπει να αλλάξουν τις κτιριακές προδιαγραφές, τον τρόπο με τον οποίο πολεοδομούν τις πόλεις τους. Χρειάζεται αντανακλαστικά και εγρήγορση από τη διεθνή κοινότητα, καθώς το πρόβλημα θα φτάσει κάποια στιγμή που θα είναι μη αναστρέψιμο.
– Είναι αναπόφευκτο το πρόβλημα να γίνει μη αναστρέψιμο;
Ναι, αν συνεχιστούν οι ρυθμοί με τους οποίους παράγονται τα αέρια του θερμοκηπίου και ειδικότερα το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο.
– Ποιο είναι το αισιόδοξο και πιο το απαισιόδοξο σενάριο;
Καταρχήν βλέπουμε ότι η Ευρώπη κινείται όλο και πιο δυναμικά απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Το πακέτο «Fit for 55» που ανακοινώθηκε μέσα στην εβδομάδα, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο θα μειωθούν κατά 55% οι εκπομπές CO2 ως το 2030, είναι ένα πολύ φιλόδοξο και ενδιαφέρον σχέδιο.
Θα επιφέρει αλλαγές στην καθημερινότητα, στη βιομηχανία, στις μεταφορές, στη φορολογία, εφόσον φυσικά εγκριθεί από το Ευρωκοινοβούλιο. Αν σκεφτεί κανείς ότι το 2035 δεν θα υπάρχουν βενζινοκίνητα και ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα, αντιλαμβάνεται εύκολα ότι απομακρυνόμαστε από την εποχή των ορυκτών καυσίμων και πηγαίνουμε σε μια εποχή όπου θα παράγεται κυρίως καθαρή ενέργεια.
Επίσης, διαμορφώνεται μια νέα δυναμική και σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς η Κίνα έχει δεσμευθεί για οικονομία μηδενικού άνθρακα μέχρι το 2060. Το ίδιο και οι ΗΠΑ έως το 2050.
Και εδώ ερχόμαστε στο κακό σενάριο. Η Ινδία, 2η πιο πολυπληθής χώρα στον κόσμο, αναπτύσσεται με τη χρήση ορυκτών καυσίμων, άρα επιβαρύνει σημαντικά. Επίσης εδώ και 2-3 έτη, η ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπεται από τις ανεπτυγμένες χώρες είναι σχεδόν ίση με εκείνη που εκπέμπουν οι αναπτυσσόμενες. Οι πρώτες έχουν τη δυνατότητα να πάρουν μέτρα για πιο καθαρές τεχνολογίες ενέργειας, όχι όμως και οι αναπτυσσόμενες.
Στην μάχη ενάντια στην κλιματική αλλαγή ζούμε ό,τι και στη μάχη ενάντια της COVID: Ο προηγμένος κόσμος εμβολιάζεται και πλησιάζει το τείχος ανοσίας, ο αναπτυσσόμενος όμως, όχι. Ο δυτικός κόσμος μπορεί να ανακοινώνει πακέτα απολιγνιτοποίησης, διείσδυσης των ΑΠΕ, κτίρια φιλικότερα στο περιβάλλον, προγράμματα ηλεκτροκίνησης, όμως ο αναπτυσσόμενος κόσμος δεν έχει ακόμη επιλύσει άλλα ζητήματα επιβίωσης. Τα επόμενα χρόνια η αύξηση των αερίων θερμοκηπίου από τον αναπτυσσόμενο κόσμο θα είναι σταδιακά αυξανόμενη.
*Ο Κώστας Καρτάλης είναι καθηγητής Φυσικού Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
