Είχα προσφάτως την ευκαιρία να επισκεφθώ την Κεντρική Μακεδονία και να ακολουθήσω τα μονοπάτια των Μακεδονομάχων. Σήμερα που τα Σκόπια μας χλευάζουν παραβιάζοντας την – ούτως ή άλλως κακή – Συμφωνία των Πρεσπών, καλό είναι να θυμηθούμε ορισμένες από τις ηρωικές μορφές των αγωνιστών του 1903- 1908.
Τότε που οι εντόπιοι Μακεδόνες και οι εθελοντές από την ελεύθερη Ελλάδα αντιμετώπισαν τους Τούρκους κατακτητές και τους Βουλγάρους κομιτατζήδες και διαφύλαξαν την ελληνικότητα της Μακεδονίας.
Ξεκινούμε από το Πλατύ. Και τότε και τώρα σημαντικός σιδηροδρομικός κόμβος. Στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα ήταν το σημείο επιβιβάσεως ανθρώπων και ανταλλαγής μηνυμάτων από και προς τη Θεσσαλονίκη. Εκεί, στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας, οι Έλληνες Πρόξενοι σε συνεργασία με την Εκκλησία οργάνωναν τις αποστολές και κρατούσαν φυλαγμένα τα Μυστικά του Βάλτου.
Ο Βάλτος, τον οποίο περιγράφει γλαφυρά η Πηνελόπη Δέλτα, ήταν η Λίμνη των Γιαννιτσών. Σήμερα έχει αποξηρανθεί και είναι μία εύφορη πεδιάδα. Από την ιστορική Μονή Παναγίας Δοβρά στη Βέροια βλέπουμε τον κάμπο που ήταν κάποτε λίμνη. Τα χωριά που ήταν τότε παραλίμνια σήμερα καλλιεργούν την εύφορη πεδιάδα. Από την εποχή του Βάλτου έχει μείνει και το όνομα του χωριού Νησί. Τότε ήταν νησί μέσα στα καλάμια, εκεί που πολεμούσε ο Καπετάν Άγρας. Τώρα είναι ένα πεδινό χωριό.
Η Νάουσα, γνωστή και από το Ολοκαύτωμα του 1822, υπήρξε η πόλη που φιλοξένησε τον Άγρα, δηλαδή τον Σαράντο Αγαπηνό, Ανθυπολοχαγό από τους Γαργαλιάνους Μεσσηνίας. Μετά από μάχες μέσα στη βαλτώδη λίμνη τραυματίσθηκε στο χέρι. Τον περιέθαλψαν Ναουσαίοι γιατροί και έμποροι. Εδώ του έστειλε το ύπουλο μήνυμα για συνάντηση η ομάδα των δολίων κομιτατζήδων Ζλατάν και Κασάπτσε. Πήρε τον Ναουσαίο φίλο του Αντώνη Μίγγα και πήγαν λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Νάουσα.
Από τη Νάουσα μέχρι την Έδεσσα ακολουθούμε νοερά τα βήματα των δύο αιχμαλωτισθέντων Μακεδονομάχων. Οι Βούλγαροι δεν τους ήθελαν για καλό. Τους έδεσαν και τους περιέφεραν στα χωριά χτυπώντας και βρίζοντας. Ο Άγρας δεν ήταν αφελής. Αλλά πήγε στη συνάντηση με την ελπίδα να φέρει τους δύο κομιτατζήδες στην αγκαλιά του Πατριαρχείου και του Ελληνισμού.
Τους κρέμασαν σε μία καρυδιά, δίπλα στο χωριό που σήμερα φέρει το όνομα Καρυδιά. Ήταν η 7η Ιουνίου 1907. Οι γυναίκες των γειτονικών χωριών τους έθαψαν αρχικά στο σημερινό χωριό Άγρας. Ονομάσθηκε έτσι εις μνήμη του Καπετάν Άγρα. Στο χωριό βλέπουμε και σήμερα τον τόπο της αρχικής ταφής δίπλα από τον Ναό του Αγίου Δημητρίου. Το 1961 τα οστά των ηρώων μεταφέρθηκαν στον τόπο της θυσίας.
Δίπλα στην καρυδιά όπου απαγχονίσθηκαν ο Άγρας και ο Μίγγας έχουν ανεγερθεί οι προτομές τους και ένα εκκλησάκι προς τιμήν όλων των Νεομαρτύρων.
Προπύργιο του Ελληνισμού οι Πρόμαχοι Αριδαίας με το ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Ιλαρίωνος.
Από την Αριδαία πηγαίνουμε προς το Πάικο Όρος. Κοντά στα σύνορα με τα Σκόπια βρίσκουμε το ανδρικό μοναστήρι του Αρχαγγέλου (Όσσιανης) και το ομώνυμο χωριό. Η Μονή κάηκε επί Τουρκοκρατίας από εξισλαμισμένους της περιοχής. Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα φιλοξένησε τον Υπολοχαγό Μιχαήλ Αναγνωστάκο ή Καπετάν Ματαπά- από τη Χαριά Μάνης- ο οποίος είχε ντυθεί καλόγερος για να μην αναγνωρίζεται!
Ας μιλήσουμε στα παιδιά μας για τους Μακεδονομάχους!
Κωνσταντίνος Χολέβας
