«Η ρίζα της σημερινής ανώμαλης κατάστασης βρίσκεται στο γεγονός ότι ο κυπριακός λαός εμποδίστηκε από το να ενασκήσει το ιερό και αναφαίρετο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης». Λόγια του ιστορικού ηγέτη του ΑΚΕΛ, Εζεκία Παπαϊωάννου.
Και όχι το 1940 ή το 1950, αλλά το 1964, στις 23 Ιουλίου, ούτε σε καμιά μυστική παρασυναγωγή αλλά σε ομιλία του στη Βουλή. «Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος με το οποίο θα αποφασίσει ο κυπριακός λαός το μέλλον του είναι από τώρα γνωστό», συνεχίζει. «Δεν υπάρχει μηδέ η παραμικρή αμφιβολία πως θα αποφασίσει να σμίξει την τύχη του με τον μεγάλο αδελφό λαό της Ελλάδας».
Το σημειώνουμε διότι με τη σημερινή επέτειο του Ενωτικού Δημοψηφίσματος του 1950, ο κάθε ανιστόρητος θα γράφει ιστορία. Και ειδικά μετά από τον περιβόητο «νόμο Ακιντζί», που ψήφισε η κυπριακή Βουλή για να διορθώσει δήθεν το λάθος της. Επειδή είχε αποφασίσει, ως συμβολή στη γνώση της ιστορίας, ότι στα ελληνοκυπριακά σχολεία επετειακά «θα γίνεται ανάγνωση μηνυμάτων ή φυλλαδίων και ολιγόλεπτη συζήτηση στην τάξη», για το δημοψήφισμα του 1950. Όπως αποφάσισε και για την επέτειο ίδρυσης του ΟΗΕ, στις 24 Οκτωβρίου, την Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας, στις 8 Μαρτίου, την Ημέρα Ερυθρού Σταυρού, στις 8 Μαΐου…
Αλλά, για το ενωτικό δημοψήφισμα αποφάσισε και ξε-αποφάσισε με την ουρά στα σκέλια επειδή ο Μουσταφά Ακιντζί, το ΑΚΕΛ και ο ΔΗΣΥ, θεώρησαν ότι είναι αμάρτημα να γνωρίζουν οι νέοι την ιστορία μας. Έστω κι αν μιλάμε για γεγονός πριν από εφτά γεμάτες δεκαετίες, που δεν επηρεάζει ούτε στο ελάχιστο τα σημερινά. Πώς αλλιώς, όμως, θα μπορεί ο πάσα ένας να γράφει ιστορία και να βγάζει συμπεράσματα αναλόγως της πενιχρής πολιτικής σκέψης του.
Και τι δεν γράφουν για το Ενωτικό Δημοψήφισμα του 1950. Άλλος για τους ρασοφόρους που δεν ήξεραν από διεθνή πολιτική και μας κατέστρεψαν, άλλος για τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ που έπρεπε να περιμένουν την ειρηνική αποαποικιοποίηση, άλλος για το Ενωτικό Δημοψήφισμα που δεν έλαβε υπόψη τους Τουρκοκύπριους και οδήγησε σε ενδοκοινοτικές διαμάχες.
Αλλά, τα λόγια του Εζεκία Παπαϊωάννου δεν επιτρέπουν αμφιβολίες. Το ενωτικό κίνημα της Κύπρου -«το μακροβιότερο και μαζικότερο αλυτρωτικό κίνημα της νεότερης ελληνικής ιστορίας», κατά τον Πέτρο Παπαπολυβίου- δεν ήταν το κίνημα μιας μερίδας εθνικιστών ή ρασοφόρων, ανήκε σε όλους τους Ελληνοκύπριους, που αιώνες ολόκληρους θεωρούσαν την Ένωση με την Ελλάδα τη φυσιολογική εξέλιξη της ιστορίας τους, το θεωρούσαν δεδομένο και αυτονόητο. Και ασφαλώς, όταν πίστευαν και αγωνίζονταν για το αυτονόητο δικαίωμά τους δεν περνούσαν από το μυαλό τους οι ισορροπίες της Ανατολικής Μεσογείου ή τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων. Ούτε καν τα συμφέροντα της Ελλάδας.
Πήγαιναν στην Αθήνα να παραδώσουν τους τόμους του Ενωτικού Δημοψηφίσματος και δεν το χωρούσε ο νους τους που άκουγαν τον Έλληνα Πρωθυπουργό Νικόλαο Πλαστήρα να λέει ότι δεν επιθυμούσε να συγκρουσθεί με το Λονδίνο. Δεν πίστευαν στ’ αφτιά τους όταν το 1931, άκουγαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο να αποδοκιμάζει με πρωτοφανή σκληρότητα την Οκτωβριανή εξέγερση. Τίποτα, όμως, δεν μπορούσε να αλλοιώσει ή να μειώσει αυτό που φύλαγαν βαθιά μέσα τους ως να το έφερναν μαζί τους εκ γενετής. Ακριβώς γιατί δεν προερχόταν από μια εγκεφαλική τελετουργία πολιτικών υπολογισμών ή γεωστρατηγικών συμφερόντων. Ήταν η ζωή τους, το αίμα τους, το γονίδιο τους.
Καταφέραμε οι νεότεροι να ξεριζώσουμε αυτό το γονίδιο, καταφέραμε να το μολύνουμε με ένα σωρό ασυναρτησίες και μεθοδεύσεις ανιστόρητων, δήθεν ρεαλιστών, μόνο και μόνο για να προσαρμοστούμε σε αυτό που θεωρούμε «πολιτικά ορθό», μετά από τις τραγωδίες που βιώσαμε. Αλλά, σήμερα, μόνο απόλυτο σεβασμό οφείλουμε να εκφράζουμε για ένα λαό υπόδουλο, τρομοκρατημένο -οι παππούδες μας ήταν, να μην το ξεχνάμε- που πάλευε για ένα κομμάτι ψωμί, αλλά πέτυχε αυτή την κορυφαία στιγμή στην ιστορία του, σύσσωμος να λάβει μέρος και παλλαϊκά να εκφράσει τόσο αποφασιστικά τη βούλησή του για Αυτοδιάθεση – Ένωση. Ακόμα κι όταν η Αθήνα τούς έλεγε να κάτσουν ήσυχοι! Μόνο σεβασμό. Κι ας μην αρέσει στους εθνομηδενιστές της εποχής. Η ιστορία είναι γεγονότα, δεν είναι λάστιχο να τη φέρνουν στα μέτρα τους.
Άριστος Μιχαηλίδης
