Η συμπλήρωση 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή δίνει την ευκαιρία σε πολλούς συγγραφείς να ασχοληθούν με τα δραματικά γεγονότα της περιόδου εκείνης και με τη Γενοκτονία του Ελληνισμού της Ανατολής από Οθωμανούς, Νεοτούρκους και Κεμαλικούς.
Κατά τη γνώμη μου ένα βιβλίο που ξεχωρίζει είναι το πόνημα του Άγγελου Συρίγου, Καθηγητού Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (και νυν Υφυπουργού Παιδείας), και του Ευάνθη Χατζηβασιλείου, Καθηγητού της Ιστορίας του Μεταπολεμικού Κόσμου στο ΕΚΠΑ, με τίτλο: «Μικρασιατική Καταστροφή» και υπότιτλο: 50 Ερωτήματα και Απαντήσεις (εκδόσεις Πατάκη).
Οι δύο συγγραφείς έχουν συνεργασθεί πριν από τρία χρόνια και μας έδωσαν μία συνοπτική και σοβαρή ανάλυση για ένα καυτό ζήτημα της επικαιρότητας με το βιβλίο τους: «Η Συμφωνία των Πρεσπών και το Μακεδονικό». Με το νέο βιβλίο τους επιχειρούν να απαντήσουν σε πενήντα ερωτήματα για τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τον ξεριζωμό του Ελληνισμού. Σε 250 σελίδες επιτυγχάνουν να δώσουν τεκμηριωμένες απαντήσεις και να φωτίσουν άγνωστες πτυχές της εποχής εκείνης.
Πολλά θέματα φωτίζει το βιβλίο και πιστεύω ότι ένα από τα σημανικότερα είναι η Δίκη και καταδίκη των Έξι, οι οποίοι θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για την καταστροφή. Οι Συρίγος και Χατζηβασιλείου μάς καλούν να αρθούμε υπεράνω των παθών του Εθνικού Διχασμού της περιόδου εκείνης και να μελετήσουμε με νηφαλιότητα την Ιστορία. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι Έξι ηγέτες της αντιβενιζελικής παρατάξεως δεν ήσαν προδότες και κακώς καταδικάσθηκαν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας και της εγκαταλείψεως ελληνικού εδάφους. Διέπραξαν σοβαρά λάθη, αλλά όχι προδοσία. Άλλωστε η Σμύρνη τυπικά δεν ήταν ελληνική επικράτεια.
Ο Δημήτριος Γούναρης, ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, ο Γεώργιος Μπαλτατζής, ο Νικόλαος Στράτος, ο Νικόλαος Θεοτόκης και ο Αρχιστράτηγος Γεώργιος Χατζηανέστης εκτελέσθηκαν στις 15 Νοεμβρίου 1922 στην περιοχή, η οποία τότε καλυπτόταν από το δάσος Γουδί, και η οποία σήμερα βρίσκεται στα σύνορα Χολαργού και Παπάγου. Στον τόπο εκτελέσεως κτίσθηκε ο Ναός της Αναστάσεως και τα έξι δέντρα με τα ονοματά τους μάς θυμίζουν ότι οι άνθρωποι αυτοί υπήρξαν τα εξιλαστήρια θύματα μιάς εθνικής τραγωδίας.
Οι δύο συγγραφείς επισημαίνουν: «Η Δίκη των Έξι αποτελούσε παρωδία δικαστικής διαδικασίας και οδήγησε ουσιαστικά, σε μία δικαστική δολοφονία. Οι διαδικασίες ήταν τόσο ταχείες ώστε να φαίνεται ότι η αποφαση ήταν προειλημμένη, και η διενέργειά της από ένα ad hoc Έκτακτο Στρατοδικείο καταδεικνύει πως οι βασικές εγγυήσεις δεν τηρούνταν. Το σημαντικότερο όλων ήταν ότι η ίδια η απόφαση ήταν προφανώς έωλη, Δεν αρκεί, για να καταδικαστεί κάποιος σε εσχάτη προδοσία, να έχει χάσει ένα πόλεμο.
Ακόμη και η ανικανότητα (εάν υποτεθεί οτι υπήρξε) στη διεξαγωγή του πολέμου δεν συγκροτεί το αδίκημα της εσχάτης προδοσίας. Η εσχάτη προδοσία είναι αδίκημα δόλου. Απαιτείται επομένως να αποδειχθεί ότι οι κατηγορούμενοι επιζήτησαν την ήττα του στρατού και τη εκδιωξη των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία, δηλαδή ότι είχαν πρόθεση και επιδίωξαν να χάσουν τον πόλεμο, κάτι που είναι εντελώς παράλογο και ασφαλώς δεν αποδείχθηκε στη διαδικασία».
Άλλωστε, όπως τονίζουν οι δύο συγγραφείς, τον Φεβρουάριο του 1929 ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πολιτικός αντίπαλος των εκτελεσθέντων, αναγνώρισε δημοσίως ότι οι Έξι εκτελεσθέντες δεν διέπραξαν προδοσία.
Κωνσταντίνος Χολέβας
