«Με [ὁ]μαλώνουν» φίλοι / ακολουθούντες ότι έχω παραμελήσει … την ετυμολογία. Επανορθώνω με τρεις ελληνογενείς λέξεις, λέξεις δηλ. που πλάστηκαν σε ξένες γλώσσες από τα Ελληνικά και που τις πήραμε μετά εμείς ως «δάνεια». Προκειμένου για τις πολυάριθμες ελληνογενείς λέξεις σπάνια υποψιαζόμαστε ως ομιλητές τής γλώσσας μας την περιπέτεια τής προέλευσής τους.
πανόραμα
Μεταφορά τού ελληνογενούς αγγλ. panorama, που έπλασε γύρω στο 1787 ο Άγγλος ζωγράφος Robert Barker (1739-1806). panorama < πᾶν + ὅραμα «συνολική θέαση», ένα νέο είδος ζωγραφικού πίνακα που αναπτυσσόταν κυκλικά, δίνοντάς στον θεατή την ψευδαίσθηση ότι έχει τη συνολική εικόνα τοπίου, μάχης ή γεγονότος. Η τεχνική αυτή εξελίχθηκε τόσο στη ζωγραφική όσο και στη φωτογραφία (πανοραμική φωτογραφία), τον κινηματογράφο (πανοραμική λήψη, πανοραμικό πλάνο), ακόμη και στη σύγχρονη ιατρική (πανοραμική ακτινογραφία).
H λέξη χρησιμοποιήθηκε διεθνώς για να δηλώσει τοπικά σημεία, κυρίως υψώματα, από τα οποία μπορεί κανείς να έχει συνολική και ανεμπόδιστη θέα μιας περιοχής, καταλήγοντας να χρησιμοποιηθεί και ως τοπωνύμιο (π.χ. το Πανόραμα στη Θεσσαλονίκη).
ουτοπία
Μεταφορά τού ελληνογενούς αγγλ. utopia (νεολατιν.Utopia < οὐ τόπος) που έπλασε ο Άγγλος φιλόσοφος Sir Thomas More (1478-1535) στο έργο του (1516) De insula Utopia «Περί τής Ουτοπίας νήσου» (πλήρης λατινικός τίτλος: De optimo reipublicae statu deque nova insula Utopia), περιγραφή ενός ιδεώδους (ανύπαρκτου) κράτους, όπου την εξουσία είχε ο ορθός λόγος (αγγλ. reason).
ηρωίνη
Μεταφορά τού ελληνογενούς γαλλ. héroine < γερμ. εμπορικό σήμα Heroin < ἥρως + -in, λόγω τού αισθήματος υπερβολικής ευφορίας και ισχυρής δράσης που ασκεί στον οργανισμό.
Η ηρωίνη είναι παράγωγο τής μορφίνης και αρχικώς αναπτύχθηκε (τέλος 19ου αι.) από τον Γερμανό χημικό Felix Hoffmann, ο οποίος εργαζόταν στην εταιρεία Bayer, με σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως αναλγητικό φάρμακο και υποκατάστατο τής μορφίνης. Εντούτοις, ήδη από τη δεκαετία τού 1910 η ουσία συναντάται στις Η.Π.Α. ως ενδοφλέβιο ναρκωτικό.
Γεώργιος Μπαμπινιώτης
(από την ιστοσελίδα του)
