Η λανθασμένη τακτική των Τούρκων και το παρασκήνιο της κρίσης – Γιατί ο Ακάρ είναι κεντρικό κλειδί των εξελίξεων, η σημασία του τριεθνούς, τα επόμενα βήμα στη σκακιέρα, η φρεγάτα «Κανάρης», τα υποβρύχια και τα εργαλεία της αποτροπής
Η κρίση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι ανοικτή σε όλα τα μέτωπα. Και είναι πιθανή η διάχυσή της και στην Κύπρο. Αυτή είναι η σαφής αξιολόγηση των στρατιωτικών, οι οποίοι προσδοκούν ότι έχει λειτουργήσει ήδη με αξιοπιστία η ελληνική αποτροπή και ότι η κρίση δεν θα φτάσει σε πολεμική αναμέτρηση.
Το πρόβλημα, όπως τονίζεται, είναι κατά πόσον ο Ερντογάν θα ξεφύγει ή όχι από τα όρια του ψυχρού ορθολογισμού, εντός του οποίου λειτουργεί η αποτροπή. Εάν ξεφύγει, αναλαμβάνει πλέον υψηλό ρίσκο. Πληροφορίες αναφέρουν ότι κλειδί για τις εξελίξεις είναι ο ισχυρός άνδρας της κυβερνήσεως και δεξί χέρι του Τούρκου Προέδρου, ο Υπουργός Άμυνας της χώρας, Χουλουσί Ακάρ, ο οποίος έχει μαζί με τους επιτελείς του τον χειρισμό της κατάστασης.
Βεβαίως, η τουρκική ηγεσία υποσχέθηκε ότι θα φθάσει στο τριεθνές για έρευνες και, μάλιστα, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Εξ ου και η σχετική navtex. Υποσχέθηκε, δηλαδή, να φτάσει εκεί όπου ενώνονται οι ΑΟΖ Ελλάδας, Αιγύπτου και η υφαλοκρηπίδα της Ελλάδας. Το ερώτημα είναι εάν μετά τις πρώτες μέρες της κρίσης και την αποφασιστική αποτροπή των Αθηνών θα υπεισέλθει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα ή εάν θα μείνει στην περιφέρειά της.
Η αχίλλειος πτέρνα του Ελληνισμού και της Τουρκίας
Η στρατιωτικοποίηση από την Άγκυρα και η αποτροπή
Μέχρι πού θα φθάσει ο Ερντογάν και οι δεύτερες σκέψεις
Η ελληνοτουρκική κρίση μέσα από δομικές αλλαγές του διεθνούς συστήματος
Το σκηνικό της στρατιωτικής κρίσης
Οι Τούρκοι, όπως πληροφορούμαστε, είχαν προβεί σε λανθασμένες τακτικές κινήσεις, καλύπτοντας μικρό χώρο με μεγάλο όγκο ναυτικής δύναμης. Η άμεση αντίδραση του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, με τη δημιουργία τείχους μπροστά στον τουρκικό στόλο, καθώς και η ανάπτυξη των ελληνικών δυνάμεων σε όλο το μέτωπο, ώς την Κύπρο, με την παρουσία φρεγατών, όπως ο «Κανάρης», και υποβρυχίων, έδωσε σαφέστατο μήνυμα αποφασιστικότητας από την πλευρά των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίες πρόσφεραν ισχυρό διπλωματικό εργαλείο αποτροπής στην πολιτική ηγεσία. Όπως συναφώς επισημαίνεται, το γεγονός ότι η τουρκική πλευρά αντιλήφθηκε πως το αεροναυτικό τείχος ήταν δύσκολο να σπάσει, ότι η κάλυψη στη θάλασσα έφτανε ώς την Κύπρο και ότι η Ελλάδα είχε αποκτήσει πλεονεκτήματα σε άλλες περιοχές του μετώπου, οι οποίες θεωρούνται αχίλλειες πτέρνες για την Άγκυρα, την έκανε να προχωρήσει σε δεύτερες σκέψεις και αλλαγή τακτικών κινήσεων. Τώρα, επισημαίνεται, αναμένεται η νέα κίνηση της Τουρκίας στο σκάκι που παίζουν οι δυο χώρες. Γι’ αυτό, άλλωστε, οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις συνεχίζουν να είναι σε επιφυλακή, διότι τίποτα δεν έχει τελειώσει. Το σκηνικό μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή.
Αχίλλειος πτέρνα
Η κρίση εξελίσσεται και σε διπλωματικό και σε στρατιωτικό επίπεδο. Παίζεται σε όλα τα επίπεδα σκάκι με προσεκτικές κινήσεις. Η λογική ότι η απουσία κυπριακού ναυτικού απομακρύνει την κρίση δεν ευσταθεί, διότι η Κύπρος μετατρέπεται σε αχίλλειο πτέρνα και για μας και για την Ελλάδα. Εάν δηλαδή η Τουρκία χάσει το παιχνίδι σε μιαν άλλη περιοχή του Ελληνισμού, θα εκβιάσει την Ελλάδα μέσω προέλασης στην Κύπρο ή ακόμη και ναυτικού αποκλεισμού. Το παιχνίδι μπορεί να ανατραπεί εάν η αχίλλειος πτέρνα εξελιχθεί σε παγίδα. Εάν, δηλαδή, σε περίπτωση κρίσης που θα διαχυθεί στην Κύπρο, το δικό μας μέτωπο καλυφθεί από την Ελλάδα είτε εκ των προτέρων είτε και μετά το ξέσπασμα της κρίσης.
Οι πρώτες μέρες της κρίσης δείχνουν ότι υπήρχε ελληνικός σχεδιασμός, ο οποίος εφαρμόστηκε με σοβαρότητα, διακριτικότητα, χωρίς δηλαδή προκλήσεις, αλλά στη βάση της αυτοάμυνας και εντός διεθνών χωρικών υδάτων. Η Ελλάδα κάλυψε το θαλάσσιο κενό στα ανοικτά της Κύπρου και έστειλε μήνυμα αποτροπής, καθώς και ότι δεν είναι μακράν. Το ζητούμενο είναι εάν ο σχεδιασμός αυτός θα συνεχιστεί να εφαρμόζεται και να έχει αποτρεπτικό χαρακτήρα, δηλαδή να στέλνει τέτοια μηνύματα, ώστε να βάζει την Άγκυρα σε δεύτερες σκέψεις.
Η στρατιωτικοποίηση και νέο ’74
Υπάρχει, βεβαίως, η αντίληψη ότι δεν θα πρέπει να στρατιωτικοποιηθεί η κατάσταση. Αυτή η θέση είχε λογική μέχρι πρότινος. Τώρα, την έχει ήδη στρατιωτικοποιήσει η Άγκυρα την κατάσταση. Αληθές είναι ότι ήταν ήδη στρατιωτικοποιημένη λόγω της κατοχής. Οι κομματικές ηγεσίες δεν ήθελαν να βλέπουν την πραγματικότητα. Ας υποθέσουμε ότι καθόμαστε και περιμένουμε με σταυρωμένα τα χέρια, δηλαδή δεν «στρατιωτικοποιούμε» την ήδη στρατιωτικοποιημένη κατάσταση, θα οδηγηθούμε ή όχι σε νέο ’74; Δεν θα ζητούνται ευθύνες γιατί δεν έγιναν οι ενέργειες που θα έπρεπε να γίνουν και δη αποτρεπτικές; Ο τουρκικός στόλος είναι ήδη έξω και ο Αττίλας εντός Κύπρου. Και η κρίση υπάρχει διότι τροφοδοτήθηκε από τη λογική της ανοχύρωτης πολιτείας και της εξευμενιστικής πολιτικής.
Λειτουργία αποτροπής
Εάν ακόμη δεν έχει ξεσπάσει πολεμική σύρραξη, είναι διότι επιτυγχάνει η ελληνική αποτροπή. Και αν τελικώς θα αποφευχθεί το θερμό επεισόδιο, πράγμα το οποίο ευχόμαστε, θα είναι για τους εξής λόγους:
- Η ορθή λειτουργία της ελληνικής αποτροπής, που σημαίνει ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να κάνει δεύτερες σκέψεις εάν αντιληφθεί ότι το κόστος θα είναι μεγαλύτερο από το όφελος. Επί τούτου σημαντικό ρόλο έχει και ο Ακάρ και ο Ερντογάν. Ο Ακάρ γνωρίζει τη στρατιωτική τέχνη και θα συμβουλέψει αποτρεπτικά τον Ερντογάν, υπό την έννοια ότι ο Τούρκος Πρόεδρος γνωρίζει πως αν χάσει -έστω και μια τοπική κρίση- θα χάσει τον θρόνο του, θα γκρεμιστεί το όραμα της νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και θα κινδυνέψει να πάθει ό,τι και ο Μεντερέζ.
- Εάν επέμβουν οι ΗΠΑ για να αποτρέψουν έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο και την ανατίναξη της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, την οποία θα ήθελε να δει η Ρωσία για τους δικούς της, ευνόητους, λόγους. Όσο, δε, για την ΕΕ, αφενός δρα διπλωματικά με τη Γερμανία ως προεδρεύουσα χώρα, που προσπαθεί να τηρεί μια πιο ουδέτερη στάση για να μη χάσει τον διαπραγματευτικό της ρόλο και αφετέρου με τη Γαλλία, της οποίας τα συμφέροντα επιβάλλουν την υποστήριξη της Ελλάδας και την Κύπρου.
Βεβαίως εάν θα ξεσπάσει πολεμική σύρραξη ή όχι είναι και θέμα της Τουρκίας, διότι αυτή είναι που απειλεί. Εάν εκτραπεί, η Ελλάδα ή θα αμυνθεί ή, εάν υποχωρήσει, θα εξευτελιστεί. Και τότε θα αρχίσει ένα ντόμινο αρνητικών εξελίξεων.
Ψευδαίσθηση και ελλείμματα
Είναι πρόδηλον ότι, στην παρούσα φάση, θα ήταν ψευδαίσθηση να πιστεύει κάποιος ότι ένα άλλο κράτος θα προστρέξει να στηρίξει σε περίπτωση σύρραξης είτε την Ελλάδα είτε την Κύπρο. Δεν υπάρχει καμιά σχετική συμμαχία και ρήτρα που να κατοχυρώνουν κάτι τέτοιο. Η ΕΕ είναι μουδιασμένη και τόσο η Κύπρος όσο και η Ελλάδα αποδέχθηκαν να συζητηθεί το θέμα της Τουρκίας τον Σεπτέμβριο. Ερώτημα: Και αν μια πολεμική κρίση ξεσπάσει σε λίγες ώρες, τι θα κάνουμε; Θα τρέχουμε κατόπιν εορτής στις Βρυξέλλες; Γιατί δεν ετέθη από τώρα το θέμα της ενεργοποίησης του άρθρου 42 παρ. 7 περί στρατιωτικής στήριξης όταν κράτος μέλος της ΕΕ δεχθεί επίθεση από τρίτο κράτος; Τα δε μέτρα, δηλαδή οι κυρώσεις, επιβάλλονται προ της κλιμάκωσης της κρίσης και όχι μετά από αυτήν. Αποτροπή σημαίνει να εμποδίσεις τα χειρότερα, όχι να επιτρέψεις να συμβούν και μετά να τρέχεις για θεραπευτική αγωγή. Βλέπουμε δηλαδή να υπάρχουν επιτυχείς χειρισμοί των στρατιωτικών και συνετοί χειρισμοί σε ΓΕΕΘΑ και ΓΕΕΦ, αλλά μπορεί κάποιος, ταυτοχρόνως, να ισχυριστεί ότι στο διπλωματικό πεδίο οι χειρισμοί δεν είναι ανεπιτυχείς, αλλά ελλειμματικοί.
Το δόγμα των ΗΠΑ και η αναθεωρητική πολιτική της Ρωσίας
Η Γαλλία, πάντως, κατανοεί ό,τι δεν θέλουν να κατανοήσουν ή προσποιούνται ότι δεν κατανοούν οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι εταίροι μας. Ότι, δηλαδή, εάν η Τουρκία κυριαρχήσει στην Ανατολική Μεσόγειο, τότε οι Ευρωπαίοι θα τεθούν υπό την γεωπολιτική της ομηρία. Και αυτό διότι η Άγκυρα θα ελέγχει στη λογική της Γαλάζιας Πατρίδας όλες τις θαλάσσιες οδούς και τους εναέριους χώρους. Το Παρίσι θέλει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην ΕΕ και στην περιοχή μας για τους δικούς του λόγους. Οι ΗΠΑ αλλάζουν το στρατηγικό τους δόγμα, την ίδια στιγμή κατά την οποία η Ρωσία ξεκινά την αναθεωρητική πολιτική από την Ευρώπη, ώς τον Καύκασο, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Οι ΗΠΑ βγαίνουν έξω από το περιφερειακό «ρινγκ» και αφήσουν τους υπόλοιπους εντός για να κτυπιούνται, ακόμη και να αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο κατατριβής.
Η αλλαγή του δόγματος των ΗΠΑ οφείλεται στη νέα τεχνολογία, δηλαδή στους υπερηχητικούς πυραύλους, τους οποίους ώς το 2023 θα μπορούν να εκτοξεύουν από τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια εκ του μακρόθεν, από κάθε γωνιά της Γης. Συν του ότι διατηρούν τις στρατηγικές τους βάσεις για να ενεργούν εκεί και όπου κρίνουν ότι τα συμφέροντα το επιβάλλουν με το λιγότερο κόστος και το μεγαλύτερο όφελος.
Διεθνείς δομικές αλλαγές και κενά
Οι δομικές αλλαγές δημιουργούν κενά στο περιφερειακό σύστημα, τα οποία σπεύδουν να καλύψουν περιφερειακοί παίκτες ή άλλες παγκόσμιες δυνάμεις. Η κρίση αυτή με την Τουρκία συμβαίνει ενώ:
- Οι ΗΠΑ αλλάζουν το στρατηγικό τους δόγμα. 2. Η Ρωσία προχωρεί στην αναθεωρητική της πολιτική, κάτι το οποίο θέτει σε εφαρμογή και η Τουρκία. Υπάρχουν περιοχές όπου οι δυο χώρες έχουν σύγκληση και αλλού όπου έχουν απόκλιση. Βρίσκουν, όμως, φόρμουλες συνεννόησης. Σημειώνουμε ότι η Μόσχα είναι αυτή που πρώτη ανακοίνωσε τη σύσταση μιας μονάδας υπερηχητικών πυραύλων στα Ουράλια, που επιχειρούν να περιορίσουν την κυριαρχία του ναυτικού των ΗΠΑ στη θάλασσα. 3. Η ΕΕ δεν μπορεί να διαδραματίσει αξιόπιστο διεθνή ρόλο, λόγω δομικών προβλημάτων και έλλειψης δικών της ενόπλων δυνάμεων. Ως εκ τούτου, η Γερμανία, η οποία είναι μεν οικονομικός γίγαντας, αλλά στρατιωτικά ελεγχόμενη από τις ΗΠΑ, δεν μπορεί να ξεπεράσει τα σύνδρομα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και να προχωρήσει σε μια εξωτερική πολιτική, η οποία θα στηρίζεται στην ισχύ της. Η Γαλλία, που έχει την Ντε Γκωλική κουλτούρα της αυτόνομης άμυνας, ακόμη δηλαδή και τη λειτουργία της εκτός του ΝΑΤΟ, επανέρχεται στο σκηνικό διεκδικώντας ηγετικό ρόλο. Συσχετίζει τον ρόλο της αυτό με τα ενεργειακά, τα οποία δεν θα ήθελε να δει να πέφτουν στα χέρια της Άγκυρας. Το Παρίσι έχει συμφέροντα στη Λιβύη, εμπλέκεται στα οικόπεδα της Κρήτης και της Κύπρου, καθώς και στα θέματα του Λιβάνου. Παντού τα δικά του συμφέροντα είναι σε σύγκρουση με τα τουρκικά. Το ζητούμενο είναι κατά πόσον στην παρούσα φάση μπορεί η Γαλλία να διαδραματίσει αποτρεπτικό ρόλο. Αυτήν τη στιγμή θεωρούμε ότι είναι δύσκολο. Δεν πρόκειται να συγκρουστεί για το χατίρι μας. Εκτός και αν διαγνώσει ότι η τουρκική νίκη στο πεδίο της μάχης θα εμπεδώσει την τουρκική αναθεωρητική πολιτική και θα πλήξει ανεπανόρθωτα τα γαλλικά συμφέροντα. Είναι πρόδηλον ότι οι Γάλλοι θα επιδιώξουν με τη Σύνοδο των Μεσογειακών Κρατών στα τέλη Αυγούστου αρχές Σεπτεμβρίου, στο Παρίσι, να δημιουργήσουν μπλοκ χωρών εντός της ΕΕ. Η αντίληψη ότι όλα θα συμβούν τον Σεπτέμβριο αυξάνει τον κίνδυνο του θερμού επεισοδίου, καθότι ο Ερντογάν θα επιδιώξει να δημιουργήσει από τώρα τετελεσμένα. Συνεπώς, η αποτροπή του εξαρτάται από την ελληνική στρατιωτική ηγεσία και τη διαχείριση της κρίσης από την πολιτική, που μπορεί να ενισχυθεί στη συνέχεια από την ολοκλήρωση της Τετραμερούς Συνεργασίας μεταξύ Γαλλίας, Ελλάδας, Κύπρου και Ιταλίας.
Το νέο Μαντζικέρτ
Υπό αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα δεν έχει έδαφος για υποχώρηση. Διότι κάτι τέτοιο σημαίνει απώλεια κυριαρχίας. Ο Ερντογάν δεν θα χαριστεί ούτε στην Ελλάδα ούτε σε μας. Εάν κερδίσει στο Καστελόριζο ή στο τριεθνές, θα είναι το νέο Μαντζικέρτ για τον Ελληνισμό. Αργά ή γρήγορα και για την Ευρώπη…
Ο «Κανάρης» πλέει στις θάλασσες της Κύπρου
Πρωί, ώρα 8 π.μ., 22 Ιουλίου 2020, η φρεγάτα «Κανάρης» πλέει στα ανοιχτά της πόλης της Λεμεσού, έτοιμη να υπερασπιστεί την Κύπρο εάν προκύψει ανάγκη. Εάν η ίδια στάση υιοθετείτο και στις 22 Ιουλίου του 1974, η μισή Κύπρος δεν θα ήταν σήμερα υπό κατοχή. Ιδού, λοιπόν, που όταν υπάρχει θέληση η Κύπρος δεν είναι μακράν και η Άγκυρα λαμβάνει με σαφήνεια τα ανατρεπτικά μηνύματα. Η ένταση συνεχίζεται, διότι κανείς δεν γνωρίζει πώς θα ενεργήσει ο Σουλτάνος Ερντογάν. Ελπίζουμε, δε, ότι ο ελληνικός σχεδιασμός θα φτάσει ώς το τέλος και ότι γνωρίζουν οι πάντες πως δεν μπορούμε να ζήσουμε ένα νέο ’74.
Γιάννος Χαραλαμπίδης
Δρ των Διεθνών Σχέσεων
