Παναγιώτης Περσιάνης
Ο Γάλλος γεωγράφος Jean Gottmann εισήγαγε το 1952 με το βιβλίο του La Politique des etats et leur Geographie τον όρο εικονογραφία για να δηλώσει το σύνολο των αφηρημένων αρχών και συμβόλων τα οποία πρέπει να εφεύρουν η πολιτική και πνευματική ηγεσία μιας χώρας για να εμπνεύσουν στους κατοίκους της ένα δυνατό αίσθημα πολιτισμικής ταυτότητας που θα τους κρατά ενωμένους με τους άλλους κατοίκους της ίδιας χώρας αλλά και χωριστά από τους γείτονές τους και τους άλλους λαούς. Όπως λέει ο Cottmann, «τα πιο ισχυρά σύνορα βρίσκονται μέσα στο πνεύμα των ανθρώπων»,«δεν υπάρχουν δυο λαοί με τα ίδια σύμβολα», και «τα σύμβολα μεταδίδονται στην οικογένεια και στο σχολείο».
Για το θέμα αυτό έγραψα και πριν μερικούς μήνες, όταν προσπάθησα να παρουσιάσω με λεπτομέρεια την καταστροφική για την Κύπρο πρωτοβουλία της τουρκοκυπριακής ηγεσίας, υπό την πίεση και καθοδήγηση βέβαια της μητέρας Τουρκίας, να κτίσει μια πολιτισμική ταυτότητα για τους πολίτες του «Τ/Κ κράτους», που όχι απλώς θα τους κρατήσει χωριστά από την ελληνοκυπριακή κοινότητα αλλά και δεν θα αφήσει ούτε ίχνος δυνατότητας ή πιθανότητας επανένωσης των δυο κοινοτήτων στο μυαλό τους. Όπως έγραψα τότε, τα μέσα που εφάρμοσε είναι τα ακόλουθα:
α) Χωριστό κράτος.
β) Ακριβή γεωγραφικά σύνορα αυτού του κράτους και δολοφονία ενός αριθμού Ελληνοκυπρίων που τα πέρασαν από επιπολαιότητα ή ανοησία , για να εξαναγκάσουν τους Ε/Κ να συνειδητοποιήσουν τη νέα πραγματικότητα.
γ) Δική του σημαία που δεν έχει καμιά σχέση με την κυπριακή και που ελάχιστα διαφέρει από την τουρκική.
δ) Χάραξη μιας μεγάλης σημαίας στην πλαγιά του Πενταδάκτυλου.
ε) Μουσείο στο οποίο αναπαριστάνονται σκηνές ελληνοκυπριακών βιαιοπραγιών σε βάρος τους το 1963.
στ) Τουρκικά ονόματα σ΄όλες τις ελληνικές πόλεις και χωριά που κατέλαβε.
ζ) Εθνοκάθαρση με εκδίωξη των Ελληνοκύπριων κατοίκων από τα χωριά και τις πόλεις τους.
ζ) Συνεχής υπογράμμιση της οντότητας αυτού του κράτους και της ισχύος της απόλυτης εξουσίας που έχει πάνω στα εδάφη που κατέλαβε μέσω της απαίτησης από τους Ελληνοκύπριους να υποβάλλουν αίτηση για κάθε ευκολία που ζητούν για να πάνε στα χωριά τους.
Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθώ με την προσπάθεια του προέδρου της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν να αλλάξει την πολιτισμική ταυτότητα των Τούρκων για δεύτερη φορά μέσα σε έναν αιώνα. Όπως είναι γνωστό, το 1923 ο πρώτος πρόεδρος της Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ εισήγαγε μια εντελώς νέα εικονογραφία για να εγχαράξει στο μυαλό των πολιτών το γεγονός της μετάβασης από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε μια νέα εποχή που η χώρα θα είχε πλέον ένα κοσμικό δημοκρατικό κράτος, θα στρεφόταν πολιτισμικά προς τη Δύση και θα υιοθετούσε την πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική συμπεριφορά των Ευρωπαίων.
Ο Ατατούρκ κατήργησε πολλά ισλαμικά στοιχεία (το χαλιφάτο, την απολυταρχία, τα ισλαμικά σχολεία, την αραβική γραφή, τον ισλαμικό νόμο, τον φερετζέ, το φέσι και την παραδοσιακή ενδυμασία) και εισήγαγε εκτεταμένες πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές. Ο Έλληνας καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σορβόννης Γ. Πρεβελάκης δημοσιεύει στο βιβλίο του “Ποιοι Είμαστε; Γεωπολιτική της Ελληνικής Ταυτότητας” (σ.63) μερικά από τα σύμβολα που εισήγαγε ο Ατατούρκ για να στηρίξει αυτές τις αλλαγές (προπαγανδιστικές κεμαλικές αφίσες της δεκαετίας του 1930 με μερικά από τα νέα εικονογραφικά στοιχεία: λατινικό αλφάβητο, ευρωπαϊκές ενδυμασίες, ευρωπαϊκές οικογενειακές σχέσεις κ.α).
Την πολιτισμική αυτή ταυτότητα προσπαθεί, ύστερα από έναν περίπου αιώνα, να την αλλάξει ο Ταγίπ Ερντογάν από το 2002 που ανέλαβε την εξουσία και να επαναφέρει τη μουσουλμανική. Η εικονογραφία που εισάγει τμηματικά περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο σύμβολα της θρησκείας (δημόσια προσευχή κάθε Παρασκευή, ανοικτή υποστήριξη της κυβέρνησής του προς τα θρησκευτικά σχολεία (ίδρυσε πολλά με αποτέλεσμα 7 στις 10 θέσεις να είναι κενές, προσφέρει σ΄αυτά μεγαλύτερη οικονομική στήριξη από όση προσφέρει στα λαϊκά).
Τέσσερα άλλα σύμβολα που χρησιμοποιεί είναι η μαντήλα, οι πρόγονοι Σελτζούκοι Τούρκοι, ένα κομπολόι από νίκες των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων και η «Γαλάζια Πατρίδα». Σχετικά με το δεύτερο, μπορούμε να πούμε ότι ο Ερντογάν είναι ίσως ο πρώτος μουσουλμάνος ηγέτης που έδειξε τόσο ανοικτά ότι δεν έχει σύμπλεγμα κατωτερότητας για την ανωτερότητα του ευρωπαϊκού πολιτισμού έναντι εκείνου των προγόνων του. Η στάση αυτή τον βοηθά να παρουσιάζεται ως ο μεγάλος μουσουλμάνος ηγέτης που δικαιούται να απευθύνεται σ’ όλους τους τουρκοφώνους και τους μουσουλμάνους και να κηρύσσει μια “ημισεληνοφορία” εναντίον των Ευρωπαίων. Αυτή η στάση εξηγεί βέβαια και την απόφασή του να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί. Αν δεν το έκανε, θα έχανε τη θέση μέσα στην ψυχή των μουσουλμάνων όλου του κόσμου ως του κύριου διώκτη του χριστιανισμού.
Το τρίτο σύμβολο είναι μια σειρά νικών, που μακραίνει από μέρα σε μέρα, με την ανάσυρση από την Ιστορία διαρκώς και άλλων, εναντίον των χριστιανών και των Ελλήνων (νίκη των Σελτζούκων Τούρκων εναντίον των Βυζαντινών το 1071, ναυμαχία της Πρέβεζας το 1538, νίκη στη Μικρά Ασία το 1922 (καυχιέται ότι στη Μικρά Ασία τους μισούς Έλληνες τους έθαψε στη γη και τους άλλους μισούς τους έριξε στη θάλασσα) και στην Κύπρο το 1974. Το σύμβολο της “Γαλάζιας Πατρίδας” είναι το τελευταίο που εισήγαγε. Η εισαγωγή του υπογραμμίστηκε με την οργάνωση πολυήμερων ναυτικών γυμνασίων στη Μεσόγειο και καθημερινή εκφώνηση απειλών εναντίον των Ελλήνων, που σχετίζεται βέβαια με τη διεκδίκηση του μισού Αιγαίου.
Το σοβαρό πρόβλημά του είναι το ότι σχεδόν όλα τα σύμβολα που χρησιμοποιεί αφορούν σε πόλεμο και δεν έχουν καμιά σχέση με την ευημερία του τουρκικού λαού. Αυτό, ωστόσο, είναι που πρέπει να μας ανησυχεί περισσότερο, γιατί χωρίς τον πόλεμο νιώθει ότι γίνεται κάθε μέρα καταγέλαστος. Αυτό πιθανόν τελικά να τον σπρώξει να αποτολμήσει τον πόλεμο.
Πηγή: Φιλελεύθερος
