Η κοινωνία μας αυτοκαταστρέφεται διότι επιτρέπει στην κερδοσκοπία να σκηνοθετεί την ζωή της. Και ενός κακού μύρια έπονται. Η ηθική εκτροπή στη συμπεριφορά, η απειθαρχία, η σιωπή στην απάτη, η υποδαύλιση της συνωμοσίας, η απληστία και η αδικία ως πηγές αναταραχής, όπως επισημαίνει ο Σόλων και η κατάπτωση που διαφθείρει πρωτίστως τον πολιτικό.
Τον «κατ’ αλήθειαν πολιτικόν» που «με πάθος, ήθος και λόγο, κατά τον Αριστοτέλη στα «Ηθικά Νικομάχεια, «βούλεται τους πολίτας αγαθούς ποιείν». Εάν δε αποτύχει στην οφειλή του, είναι μεν υπόλογος αλλά περί άλλα τυρβάζει, όταν η κοινωνία αποδέχεται την προτεραιότητα των γεγονότων σε βάρος της ηθικής και οπισθοδρομεί στη βαρβαρότητα (Πώλ Βαλερύ). Οι Έλληνες πατέρες ανέλυσαν την πολιτική σε συνάρτηση με τον σχηματισμό της κοινωνικής πραγματικότητας και ήταν καυστικοί στην κρίση των καταστάσεων.
Ο Ησίοδος, για παράδειγμα, είναι μαστιγωτικός για «τους πρίγκιπες που καταβροχθίζουν δωροδοκίες και βγάζουν φαύλες αποφάσεις». Και τέτοιοι «πρίγκιπες» αφθονούν στην από κατασκευής ελαττωματική Πολιτεία μας, οι δε καθ’ υπόθεση φύλακές της προκαλούν βάναυσα την αναγνώριση ότι είναι «άχθη αρούρης», ακόρεστοι στο ξεκοκκάλισμα του δημοσίου χρήματος.
Και η διαιώνιση της ομολογίας διαπερνά τον χρόνο και εμπνέει τον Κωστή Παλαμά να θυμίζει τον αρχαίο κατήγορο με τους σκωπτικούς του στίχους «χαρά στους χασομέρηδες, χαρά στους αρλεκίνους» και τον Γκάτσο στην πρόσκληση « έλα της θάλασσας θεριό/ και του πελάγου μπόρα/ το φοβερό σκουπιδαριό να δώξεις απ’ τη χώρα».
Ο δε Γεώργιος Σουρής (Μάϊο 1886) δεν κρύβει την αγανάκτησή του για την υπό κατηγορία στάση των Ευρωπαίων, χρόνια τουρκόφιλων εξ αγοράς: «Απόστασε το χέρι μου από το να μουντζώνω/ και σάλιο δεν μου έμεινε από το φτύσε φτύσε/ αλλ’ έως τώρα τίποτε μ’ αυτά δεν κατορθώνω/ και σύ Ευρώπη μας γελάς και πάντα ίδια είσαι/…Υπενθυμίζεται η ανταμοιβή των Άγγλων στις παρεχόμενες υπηρεσίες στην Τουρκία. Ανέλαβαν για παράδειγμα την ηλεκτροδότηση της Τουρκίας τέλη 19ου αιώνα. Αγόρασαν την Κύπρο με «χαράτσι» που πλήρωνε ο λαός.
Στη Δημοκρατία μας συντελείται αδιάκοπα μια αλυσιδωτή κοινωνική κατάρρευση που εγκαινιάστηκε με την καρατόμηση της ηθικής προτεραιότητας από γενέσεως της Πολιτείας και εξιλαστήριο θύμα την αυτοπειθαρχία της νεολαίας. Μέχρι το 1959 δεσποτική φυσιογνωμία στο σχηματισμό του ανθρώπου ήταν ο πατέρας και πρώτο εκπαιδευτήριο το οικογενειακό λίκνο. Στην ανθρωπιά σπαργανωνόταν το παιδί και στη φτώχεια χαλκευόταν ο χαρακτήρας του. Σ’ ένα οχυρό όπου βασίλευαν οι πανάρχαιοι νόμοι της ηθικής και κάθε παράβαση διορθωνόταν με τη σοφή συμβουλή και επιβαλλόταν με το άγιο ξύλο.
Εκεί ανδρωνόταν η νιότη που πάνοπλη με υψηλά ιδεώδη και ιερές αρετές κονταροκτυπήθηκε με την ξένη τυραννία και νίκησε. Και στις απάνθρωπες δοκιμασίες των κατακτητών, μια φωνή βροντοκτυπούσε τα τείχη της κάθε Βαστίλης και μια επίκληση ακουγόταν: «Παναγία μου»! Κι ο αγωνιστής συνέχιζε την αντίστασή του στα Κρατητήρια, στις Φυλακές, στα βουνά, στους δρόμους των βρετανοκρατούμενων πόλεων και στα χωριά. Ήταν η εποχή που μετά τον πατέρα και τη μάνα τη διαπαιδαγώγηση αναλάμβαναν οι δάσκαλοι, οι καθηγητές με τον Γυμνασιάρχη να νομοθετεί τη διαγωγή των γενεών.
Η ζωή μεταπλάστηκε από την παραπολιτική που υπηρετούσε πια τη νεόδμητη εξουσία. Παραφυάδες της πολιτικής, λήστευαν την αρχή από τους γονείς και τους δασκάλους, εισέβαλλαν στους καθηγητικούς συλλόγους σαν τρομοκράτες. Και στα σχολεία άρχισε ένας, κατ’ αρχήν σιωπηλός πόλεμος, με αντιπάλους τη σοφία και τη βαρβαρότητα και με έπαθλο την ψυχή της νεότητος. Οι αξίες μαράθηκαν, οι ιδέες εξαχρειώθηκαν, οι αρετές χλευάστηκαν, ο άνθρωπος κατάντησε ψήφος. Και το τρισχειρότερο: παραβιάστηκε η συνείδηση.
Παραμορφώθηκαν τα πρότυπα συμπεριφοράς από τις παρεμβάσεις και την κατασπίλωση των αρχών που επί αιώνες γαλουχούσαν και άνδρωναν την κοινωνία. Οι βάσεις του κόσμου κτίζονταν στο συμφέρον, στην απάτη, στη θεσιθηρία, στην δολοπλοκία. Και κατάρρεαν στις πνοές των ξένων πολιτισμών που ύψωναν τις επιτυχίες στους καπνούς των αποτυχιών ενός νεοπαγούς μορφώματος που αδυνατούσε να υπερασπιστεί την ίδια την ύπαρξή του, παραμένοντας εκούσια απόλεμο στις άγριες ορμές των καραδοκούντων ιστορικών εχθρών του, θύμα της κοινής περιφρόνησης που προκαλούσε η ατολμία του. 46 χρόνια τουρκοκρατίας δεν έγινε αντιληπτή η συγκρότηση από τους εκ προελεύσεως στρατευομένους απελευθερωτικών κινημάτων για την Καρπασία, την Κερύνεια, την Αμμόχωστο, το Βαρώσι, την Μόρφου. Φαλαγγών απελευθερωτικής προοπτικής.
Σε τελευταία ανάλυση η κοινωνία μας καταστρέφεται γιατί απαρνήθηκε τη σοφία της. Την παράδοσή της. Το μέγα χρέος της. Τα προπατορικά αγαθά που την γαλούχησαν και σφυρηλάτησαν την υπόστασή της. Και παρασύρθηκε από τις σειρήνες μιας εξουσίας τυχοδιωκτικής, γεννήματος παρατεινόμενης κραιπάλης, σε ατμόσφαιρα με πολύχρωμες σαπουνόφουσκες που αμόλησαν θλιβεροί πανηγυριστές που νόμιζαν ότι κέρδισαν από ανεξήγητο θαύμα την ζωή!
Τώρα, σε ομολογία καταδρομής που αφρόνως δεν προετοιμαστήκαμε ν’ αντιμετωπίσουμε, καλούμεθα σε περίσκεψη, πώς να σωθούμε από τους κραυγαλέους κινδύνους που μας πολιορκούν. Και η φρόνηση υπαγορεύει πως πρέπει να επανέλθουμε στο δρόμο που επιπόλαια χάσαμε. Χρειαζόμαστε τα ιδεώδη, τις αρχές, τις αξίες που ανεκτήκαμε την καταπρόδοσή τους. Οφείλουμε να ξαναγίνουμε άνθρωποι για να σωθούμε.
Γιάννης Χρ. Σπανός
Πρόεδρος του Συνδέσμου Πολιτικών Κρατουμένων της ΕΟΚΑ
