Ένα από τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι Βρετανοί κατά την περίοδο του αγώνα της ΕΟΚΑ ήταν η δυσκολία στην ανεύρεση του δικτύου επικοινωνιών ανάμεσα στα κρατητήρια, τις Κεντρικές Φυλακές και την Κεντρική Διοίκηση της ΕΟΚΑ.
Είναι πλέον τεκμηριωμένο πως οι Βρετανοί δεν μπορούσαν να εξιχνιάσουν το μυστήριο κάποιων δραπετεύσεων σε σημείο που ζήτησαν την αποκάλυψη της μεθόδου μετά το πέρας του αγώνος από πρωταγωνιστές. Το αίτημα προήλθε είτε από Βρετανούς αξιωματούχους των Κεντρικών Φυλακών είτε εμμέσως από δημοσιογράφους ή Βρετανούς συγγραφείς.
Πάντα δύο βήματα μπροστά
Παρά τη φαινομενική τους μεθοδικότητα υπήρξαν σημεία κομβικά που τους διέφευγαν λόγω της επιφανειακής έρευνας και της απουσίας εμβάθυνσης. Για παράδειγμα δεν είχαν αξιολογήσει σωστά τις σωματικές και ψυχικές δυνατότητες αυτοελέγχου του δραπέτη Αντώνη Κ. Παπαδόπουλου. Αθλητή παγκοσμίου επιπέδου στην ενόργανη γυμναστική και κορυφαίου Έλληνα άλτη στο άλμα επί κοντώ. Η δραπέτευσή του ήτο απλά ζήτημα χρόνου. Όπως και στην περίπτωση των Ιρλανδών κατ’ επανάληψη δραπετών, οι δραπέτες και οι επαναστατικές οργανώσεις ήταν συχνά ένα ή δύο βήματα μπροστά από τις υπηρεσίες πληροφοριών.
Από τις δραπετεύσεις μέσω των κάδων σκουπιδιών στις Κεντρικές Φυλακές το σύστημα δραπετεύσεων εναλλασσόταν με τις δραπετεύσεις κατά τη νοσηλεία στα νοσοκομεία ή με την αξιοποίηση κρυπτών σε ειδικά κατασκευασμένα αυτοκίνητα ή σε εικονικές αποκαλύψεις κρησφύγετων με διαφυγές ατομικές εντός των δασών ή με δραπετεύσεις με ευφάνταστες μεθόδους από τα κρατητήρια ή κατά τα αρχικά στάδια συλλήψεων από αστυνομικούς σταθμούς.
Υπεροχή της ΕΟΚΑ σε αρκετά σημεία
Αξιολογώντας το φαινόμενο των δραπετεύσεων επιχειρησιακά οφείλουμε να σημειώσουμε την υπεροχή της ΕΟΚΑ σε αρκετά σημεία. Πρωτίστως δεν ήταν πολλαπλές και κατά το πλείστον ήτο συγκροτημένες και κατόπιν οδηγιών. Ήτο πληροφοριακά στεγανές και είχαν ικανοποιητικά σχέδια απόκρυψης. Συχνά πολυήμερες και με ακραία παραλλαγή όπως στην άρτια απόκρυψη του Μιχαλάκη Παρίδη.
Οι δραπετεύσεις είχαν γεωγραφική διασπορά και χρονική απόσταση. Δεν ήταν ασύνδετες με την ανταρτική επαναστατική δράση και οι δραπέτες ανελάμβαναν δράση με δυσκολοπροβλέψιμη διασπορά. Επιπροσθέτως, οι δραπετεύσεις είχαν σχέδιο και δίκτυο στήριξης δυσκολοπροβλέψιμο και ευνοούνταν από την υπερβολή των Βρετανών στις συλλήψεις και προσωποκρατήσεις.
Επιχειρησιακά είναι σφάλμα να συγκεντρώνεις τους ικανότερους άνδρες μιας νήσου όλους ή αρκετούς μαζί σε κάποια κρατητήρια. Τους ευφυέστερους σε δύο ή τρεις κάμπους. Αυτή η συγκέντρωση προξένησε κάποιες από τις ευφυέστερες και χρονικά καλοκτισμένες δραπετεύσεις.
Γιάννης Πεγειώτης
ερευνητής – συγγραφέας
