Λαογραφικά Αυγούστου
Από το εορτολόγιο του Αυγούστου ξεχωρίζουν οι γιορτές της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, η Κοίμηση της Θεοτόκου και η Αποκεφάλιση του Ιωάννου του Προδρόμου. Μικρότερες είναι του Σταυρού (1η Αυγούστου) της Αγίας Φωτεινής και του Αγίου Στεφάνου (2 Αυγούστου) του Αγίου Φανουρίου (27 Αυγούστου).
«Του Σωτήρος» (6 Αυγούστου) όπως λέμε στην Κύπρο, γίνεται κατάλυση ιχθύος. Πανελλήνια είναι η πίστη ότι το βράδυ της 5ης προς την 6η Αυγούστου, σε ώρα απρόβλεπτη, ανοίγουν οι ουρανοί και ένα άπλετο φως καταυγάζει το στερέωμα. Πολλοί αγρυπνούν για να δουν το άγιο φως που παρουσιάστηκε κατά τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού.
Στην εκκλησία συνηθίζουν να προσκομίζουν τις απαρχές των σταφυλιών για ευλογία και προσφορά προς το εκκλησίασμα. Στην Κύπρο λένε πως το βράδυ «βγαίνει το πλατάνι» φως που απλώνεται όπως τα φύλλα του πλατάνου. Όποιος το δει είναι τυχερός.
Την ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), γίνεται Επιτάφιος της Παναγίας ο οποίος στην Πάτμο και στην Κέρκυρα στολίζεται με λουλούδια και περιφέρεται, ενώ οι πιστοί ακολουθούν με αναμμένα κεριά.
Σε μερικούς τόπους οι τσελιγκάδες συνηθίζουν να συνάπτουν συμβόλαια με τους πιστικούς τους. Σε υπηρέτες δίνουν δικαίωμα να μην εργάζονται και όλοι είναι ελεύθεροι να μπαίνουν σε κήπους και αμπέλια.
Επειδή ο Δεκαπενταύγουστος συμπίπτει με τη διακοπή των εργασιών στα αστικά κέντρα, οι περισσότεροι επιστρέφουν στις γενέτειρές τους ή πηγαίνουν στις εξοχές. Η περίοδος αυτή της ανάπαυσης συνδυάζεται με προσκυνήματα σε μεγάλα μοναστήρια αφιερωμένα στην Παναγία.
Στην Ελλάδα χώροι μεγάλων λαοσυνάξεων είναι η Τήνος και η Παναγία του Σουμελά κοντά στη Βέρροια. Επίσης στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά γίνονται μεγάλα πανηγύρια στη Μυτιλήνη (Αγιάσος) Χίο (Νέα Μονή), Ρόδο (Κρεμαστή), Νάξο (Απείρανθος).
Στην Κύπρο συνηθίζεται μεγάλη πανήγυρη στα Μοναστήρια του Κύκκου, της Τροοδίτισσας, του Μαχαιρά και της Χρυσοροϊάτισσας.
Ο Άγιος Φανούριος
Τον άγιο Φανούριο (27 Αυγούστου) έκαμε δημοφιλή η παρήχηση του ονόματος του προς το φαίνω-φανερώνω. Είναι ο άγιος που φανερώνει – βρίσκει τα χαμένα ζώα ή πράγματα και την τύχη. Στις εικόνες του κρατά αναμμένο κερί.
Η παράκληση προς τον άγιο συνοδεύτεται από τάμα που είναι συνήθως μια πίτα ή μια κουλλούρα. Στην περιοχή του Παρνασσού οι γυναίκες τάζουν: «Άγιε μου Φανούριε, φανέρωσε μου το και θα σου κάνω μια κουλλούρα για την ψυχή της μάνας σου!»
Σύμφωνα με την λαϊκή αντίληψη η μάνα του αγίου ήταν γυναίκα αμαρτωλή, γι αυτό και οι προσφορές για την ψυχή της. Την πίτα ή την κουλλούρα την κόβουν και την αφήνουν στην εκκλησία για να πάρει όποιος θέλει και να συγχωρέσει ή να μακαρίσει τη μάνα του αγίου.
Στην Κρήτη και στην Κύπρο κάνουν πίτα στον άγιο οι ανύπανρες για να τους φανερώσει γαμπρό. Ενδόμυχα ο καθένας μπορεί να ζητήσει οτιδήποτε από τον άγιο με την προσφορά της πίτας.
Βιβλιογραφία: Γ.Α. Μέγα Ελληνικαί Εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας.
Θεόδωρος Λ. ΑντωνιάδηςΦιλόλογος
