Ό,τι πολυτιμότερο έχει να επιδείξει η ανθρωπότητα τόσους αιώνες εντοπίζεται αναμφίβολα στο πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Γι’ αυτό και η πατερική διδασκαλία αφιέρωσε με περισσή ευλάβεια μεγάλο μέρος της συγγραφικής προσφοράς της στο πρόσωπο και το μεγαλείο της Παναγίας μας και ιδιαίτερα στη συμβολή της στο μυστήριο της Θείας Ενανθρωπήσεως.
Αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας
Ο Ακάθιστος ύμνος χαρακτηρίζεται ως ένα αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας, τόσο σε ποιητική όσο και σε πνευματική αξία. Ψάλλεται ενταγμένος στο λειτουργικό πλαίσιο της ακολουθίας του Μικρού Αποδείπνου, σε όλους τους ιερούς ναούς, τις πέντε πρώτες Παρασκευές της μεγάλης Τεσσαρακοστής, τις πρώτες τέσσερις τμηματικά και την πέμπτη ολόκληρος.
Ο Ύμνος καθιερώθηκε να ψάλλεται στα μέσα του 7ου αιώνα, όταν βασιλιάς του Βυζαντίου ήταν ο Ηράκλειος. Ο συγγραφέας του είναι άγνωστος, αν και πολλοί τον αποδίδουν στον Ρωμανό το μελωδό, που έζησε τον 6ο αιώνα..
Κατά το έτος 626 μ.Χ. , και ενώ ο αυτοκράτορας Ηράκλειος μαζί με το βυζαντινό στρατό είχε εκστρατεύσει κατά των Περσών, η Κωνσταντινούπολη πολιορκήθηκε αιφνίδια από τους Αβάρους. Οι Άβαροι απέρριψαν κάθε πρόταση εκεχειρίας και την 6η Αυγούστου κατέλαβαν την Παναγία των Βλαχερνών.
Βοήθεια από την Παναγία
Σε συνεργασία με τους Πέρσες ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση, ενώ ο Πατριάρχης Σέργιος βρισκόταν στα τείχη της Πόλης με την εικόνα της Παναγίας και ενθάρρυνε το λαό στην αντίσταση. Τη νύκτα εκείνη, φοβερός ανεμοστρόβιλος, που αποδόθηκε σε θεϊκή επέμβαση, δημιούργησε τρικυμία και προξένησε μεγάλες καταστροφές στον εχθρικό στόλο, αναγκάζοντας τους Αβάρους και τους Πέρσες να λύσουν την πολιορκία και να αποχωρήσουν άπρακτοι.
Ευχαριστήρια ωδή προς την Υπέρμαχο Στρατηγό
Στις 8 Αυγούστου, η Πόλη είχε σωθεί από τη μεγαλύτερη, ως τότε, απειλή της ιστορίας της. Ο λαός, θέλοντας να πανηγυρίσει τη σωτηρία του, την οποία απέδωσε στη βοήθεια της Θεοτόκου, συγκεντρώθηκε στο ναό της Παναγίας των Βλαχερνών, τότε , κατά την παράδοση, όρθιο το πλήθος έψαλλε τον από τότε «Ακάθιστο ύμνο», ευχαριστήρια ωδή προς την Υπέρμαχο Στρατηγό του βυζαντινού κράτους, την Παναγία, αποδίδοντας τα «νικητήρια» και την ευγνωμοσύνη του «τη Υπερμάχω στρατηγώ».
Το περιεχόμενο του Ύμνου
Ο ‘Υμνος διακρίνεται σε δύο ενότητες:
Α) Α-Μ, που αποτελεί το ιστορικό τμήμα (Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, σύλληψη Χριστού από την Παρθένο, επίσκεψη της Θεοτόκου στην Ελισάβετ, ανησυχία Ιωσήφ, επίσκεψη ποιμένων και Μάγων στο νεογέννητο Χριστό, επιστροφή Μάγων, φυγή στην Αίγυπτο, Υπαπαντή) και
Β) Ν-Ω, που αποτελεί το δογματικό-θεολογικό τμήμα (άσπορος σύλληψη, θεότητα και ανθρωπότητα του Χριστού, σωτηρία του ανθρωπίνου γένους με τη θυσία του Ιησού, θέωση των ανθρώπων, θεομητορική αξία της Θεοτόκου κα.).
Όλα αυτά χαρακτηρίζουν τη ξεχωριστή θέση που έχει η Θεοτόκος στον κόσμο της εκκλησίας. Ως Μητέρα του Θεού είναι ο μοναδικός θησαυρός του ανθρώπου, διότι προσφέρεται εκούσια για τη σωτηρία του κόσμου και γι’ αυτό αποκαλείται «κόσμου διάσωσμα». Η Παναγία είναι το καταφύγιο και το λιμάνι των πιστών, «οδηγός σωφροσύνης», «ανόρθωσις των ανθρώπων», «όχημα πανάγιον», «άνθος της αφθαρσίας» και άλλα.
Με τους Χαιρετισμούς, λοιπόν, δοξάζουμε την Παναγία, δοξάζοντας συγχρόνως και το Θεό που τη διάλεξε! Που τη διάλεξε ανάμεσα σε εκατομμύρια γυναικών για να την κάνει μητέρα Του, κατ΄άνθρωπον. Με τους Χαιρετισμούς την ευχαριστούμε, γιατί η Παναγία είναι η νέα Εύα, η Εύα της υπακοής, η οποία «υπακούσασα» έγινε η αιτία της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους.
Πανίκος Χατζηκτωρής,
καθηγητής θρησκευτικών
