Ψηφίδες για ένα Ερυθροτριμυνθέα
Σκέψεις για ένα σπουδαίο λογοτέχνη
Ψηφίδα πρώτη – Οι πρώτες συναντήσεις
Με τον αγαπητό Σάββα Παύλου γνωριστήκαμε στη Λευκωσία όταν ήμουν φοιτητής στην Παιδαγωγική Ακαδημία Κύπρου μετά το Φθινόπωρό του 1984. Η πρώτη μας συνάντηση ήταν στο Αιγαίον στην οδόν Έκτωρος. Εκείνα τα χρόνια ήταν γόνιμα στη Λευκωσία παρά τις πολλές μας αντιθέσεις και τις πάμπολλες αφετηρίες και διαφωνίες. Δρούσαμε συχνά παράλληλά ή μαζί στις αντικατοχικές, ποικίλες πρωτοβουλίες της δεύτερης δεκαετίας μετά την Εισβολή.
Μετά τη στρατιωτική θητεία δάσκαλός βεβαρυμμένος στη Λευκωσία τον συναντούσα συχνά Σαββάτο πρωί στα Οκτωβριανά στη στοά κοντά στην ΚΕΜΕΚ ή στο απέναντι μικρό καφενείο. Εκεί ήπιαμε τους πρώτους μας καφέδες και μαθήτευσα στον συναρπαστικό του ελληνικό λόγο. Οι πρώτοι εκείνοι διάλογοι έκτισαν μιαν αλληλοεκτίμηση…
Το Καλοκαίρι του 1990 συναντιόμασταν στα «Έπεα Πτερόεντα», στου Σύμη .Ήταν τότε το δεύτερό μου σπίτι. Απογεύματα αργά και βραδυνά συζητώντας για βιβλία για πεζογράφους ποιητές και τι άλλο για την Κύπρο την Ελλάδα και τα αντικατοχικά μας διακονήματα. Θυμάμαι ένα βράδυ πνευματικής ευωχίας και ανάμεσα σ’ άλλα μια έμορφη κουβέντα για το βιβλίο «Κεκαρμένοι» του Νίκου Κάσδαγλη και άλλα πολλά αρκούντως πεποικιλμένα…
Ψηφίδα δεύτερη, Άνθρωπος αγάπης
Ο Σάββας είχε το χάρισμά να στηρίζει δια της αποδοχής. Προσωπικά έτσι τον έζησα. Ως άνθρωπο αγάπης. Όταν εκδώσαμε το βραχύβιο περιοδικό «Υφάδι» ήταν άρχοντας μαζί μας. Εκτίμησε ιδιαίτερα την μέριμνα μας για επαναπροβολή του Γιάννη Κ. Παπαδόπουλου και τη φιλοξενία νέων αγνώστων ποιημάτων και ενός άγνωστου διηγήματός του πολυτάλαντου Αιγυπτιώτη και Λεμεσιανού λογοτέχνη….
Ψηφίδα Τρίτη, Φορέας αισιοδοξίας
Γράφω σκόρπια για το Σάββα. Πρωινά Σαββάτου στα “Οκτωβριανά” ή στο καφενεδάκι απέναντι. Ένα τηλεφώνημά “παράνομό” από το γραφείο της μονάδας μου στην Αθαλάσσα στον Σάββα που έγραφε τότε το 1988 θαρραλέα κείμενα επιφυλλίδες στη «Σημερινή».
Πρωτοδιόριστος δάσκαλός στη Λευκωσία. Μόνος και μετά πολλών. Στα οδοφράγματα μετά από μια θητεία στην “Επίκαιρη” ως συνεργάτης με το ψευδώνυμό Λευτέρης Σκλάβος είχα πλέον ενταχτεί σε μιαν μαχητική ομάδα αντικατοχικής πρωτοπορίας με μπροστάρη και στο έπακρον συνειδητοποιημένο Έλληνα της Ανατολής ποιον άλλόν, τον Σάββα Παύλου που ήταν χωραίτης, μα αγροτόπαις, χωρκάτης νούσιμος που την Κοτσινοτιμηθκιάν. Μικρότερός αλλά αποδεκτός εν αγάπη. Ο Σάββας ήταν ανάμεσα στούς πρώτους εκείνης της πολλοδιωκόμενης νοερής οικογένειας που με δέχτηκε να ανεβώ σε μια ακρινή πολεμίστρα και νοερά να παραμείνω ισότιμά σε εκείνο το πολλοπλούμιστο κάστρο της ανιδιοτελούς αντίστασης.
Με αρχοντιά και σοβαρότητα, σοφία και γνώση βαθύτατη λειτούργησε ως πρότυπο και ως φορέας αισιοδοξίας. Με μια αρχοντική κατάφαση στην παρουσία χωρικών και επαρχιωτών “ανταρτών “. Στην Λευκωσία του ογδόντα που μας υπενθύμιζε συχνά πως εν είμαστεν μέλη της λευκωσιάτικης προνομιακής κοινότητος…
Γενναίος πολεμιστής
Τέκνον αιπολικής οικογενείας που μετακινήθηκε εις Λεμεσόν πριν το εξήντα ένοιωθά ασφάλεια κοντά σε αυτόν τον αγροτόπαιδα σοφόν, τον Σάββαν που ομιλούσε δυνατά και είχε αντρείαν και ρώμην που την φοβούνταν οι επιτήδειοί νεοκύπριοι οίτινες μας κυνηγούσαν μιαν ζωήν άναντρα και ποικιλοτρόπως απαξιωτικά. Δεν ψιθύριζε αστικά και στήριζε τις χωριάτικές μας πρωτοβουλίες ως ο γίγαντας αδελφός μιαλλύτερος τζιαι που τα αλήθκεια πολεμιστής τζιαι της αληθινής αντίστασης…
Από τον Ιανουάριο του 1990 ήμουν τακτικός στου Σύμη εκτός από τους δυο μήνες του Οδοφράγματος… Συχνά στο ίδιο τραπεζάκι με το Μιχάλη Πασιαρδή και κάποτε με το Νότη Πάτσαλο.
Στα καλοκαιρινά τραπεζάκια του Σύμη συζητούσαμε με τον Σάββα. Δεν ξεχνώ, θυμάμαι έντονα μια θερμή συνομιλία για την πεζογραφία και σε κάποια στιγμή για τους Κεκαρμένους του Νίκου Κάσδαγλη…
Από εκείνους τους διαλόγους τους πρωινούς και βραδινούς κατάλαβα πως ο Θεός μου δώριζε την χάρη της συνάφειας με έναν δάσκαλον ελευθερίας. Ταυτόχρονα συνειδητοποιούσα πως μεριμνούσε ρύθροις μυστικοίς να συνεχίζουμε την μελέτη και την ενδοσκαφή , την γραφή και τις δημοσιεύσεις.
Γιος του αντάρτη Νεόφυτου Χριστοδούλου Πεγειώτη, ανένταχτου κομματικά , μακριά από πλάτες και βολέματα. Κουβαλώντας δίπλα του αναπόφευκτα κι εγώ και τις δικές μου τραυματικές εμπειρίες και με αρκετές πληγές από ποικίλες προδοσίες και διώξεις ένοιωθα πως ο Σάββάς εκπροσωπούσε αυτό που στοχαζόμουν.
Έλληνας της Κύπρου χωρίς μειονεξίες αδιάβροχος από ρετσινιές συνδεδεμένες με την χούντα. Νουνεχής με διάκριση νοημάτων και πραγμάτων. Βίωνε ένα κομμάτι αλήθειας και ελπίδας που γύρευα έξω από τους προπαγανδιστές και τους κομματικούς χορωδούς.
Εκείνες τις περπατησιές στα βήματά του κατόπιν δεν τις μετανιώσαμε πολλοί ακόλουθοι του…
Ψηφίδα τέταρτη, πρότυπο δασκάλου
Ο Σάββας Παύλου ως δάσκαλος, ως φιλόλογος και ακάματος εργάτης στην μύηση των νέων και των μαθητών του Γυμνασίου και του Λυκείου υπήρξε φρονώ υπόδειγμα. Δεν είμαι βεβαίως ο αρμοδιότερος. Μπορώ όμως να μαρτυρήσω μια άγνωστη συγκινητική ιστορία από τα χρόνια που έζησα στην Λευκωσία.
Ήρθε και με βρήκε ένα βράδυ. Τότε στα νυκτερινά μας καταφύγια οι συναντήσεις προαναγγέλλοντο αγαπητικά. Γυρεύκει σε ο Σάββας. Αυτό επέβαλλε να σοβαρευτείς να κάτσεις και να αναμένεις. Ρυθμοί ανθρώπινοι. Ήθος άλλον…
Ήρθε τελικά και με βρήκε ένα βράδυ στου Σύμη. Με ήθελε για κάτι σοβαρό. Σε γύρευα μου λέει… Άρχισε με πολλή αγάπη να μου ιστορεί τις δυσκολίες ενός παιδιού στο Εσπερινό Γυμνάσιο που κακόπαθε για να μάθει τα πρώτα του γράμματα. Μου διηγήθηκε τις φιλότιμες προσπάθειες του βιοπαλαιστή μαθητή του για να μάθει να ενταχτεί στο σχολείο στις δραστηριότητες του. Με συστολή ταπεινά και με ελαφρύ παράπονο από κάποιους συναδέλφους του μου περιέγραψε τους αγώνες του Μιχάλη. Ας τον πούμε έτσι κρατώντας την ανωνυμία όπως ο Σάββας θα ήθελε. Μα και τους δικούς του αγώνες και αγωνίες τις μάχες για να κρατηθεί ο νέος αυτός στο σχολείο. Στο τέλος με παρακάλεσε επιτακτικά να τον αναλάβω και να τον βοηθήσω το Καλοκαίρι εκείνο.
Ο μαθητής βιοπαλαιστής ήταν ολίγον μικρότερός μου στην ηλικία και ο καλόκαρδος Σάββας πίστευε και επέμενε ευγενικά πως θα τα βρούμε και θα μπορέσω να τον βοηθήσω.
Το επόμενο απόγευμα έπιασα δουλειά και ο Σάββας ο δάσκαλος χαιρόταν χαράν μεγάλην. Νομίζω πως από εκείνο το βράδυ δεθήκαμε με μια άλλη φιλία.
Αυτή την κεχαριτωμένη παρουσία του σοφού ευαίσθητου καταδεκτικού απλού και αγαπητικού δασκάλου Σάββα Παύλου πάντα την αδικούσαμε πολλοί.
Οι έχοντες βαθύτερην γνώσην επί τούτου οφείλουν να μαρτυρήσουν λόγον και να τον προτείνουν ως πρότυπο στους καιρούς μας.
ΥΓ. Ολίγον προ της κοιμήσεως του με πήρε σε ένα τραπέζι μετά από εκδήλωση στη Λεμεσό και μου περίγραψε πως μαθήτευσε στον Θεοδόση Νικολάου στο σπίτι του Φοίβου Σταυρίδη. Γι αυτό ήταν δάσκαλος φωτός .Ήξερε που και πότε να μαθητεύσει. Δεν αρνείτο την μαθητείαν. Γι αυτό πρόκοψε και φώτισε και ολίγον εμάς τους ουτιδανούς…
Γιάννης Πεγειώτης
Η «Κηδεία» του
«Μόνο ένα πράγμα θα ζητήσω. Το φέρετρο να είναι καλυμμένο με την ελληνική σημαία… Στην Κύπρο η ελληνική σημαία τα λέει όλα, είναι η πιο αντιεξουσιαστική και ριζοσπαστική πράξη. Στον θανατόπνοο τουρκικό επεκτατισμό, στη δουλοφροσύνη, στη μιζέρια και στην κακομοιριά, στην κουτοπονηριά των νεοκυπρίων και στην αλλοτρίωση πολλών Ελλαδιτών, στις πλεκτάνες των Άγγλων και του διεθνούς παράγοντα, η ελληνική σημαία συμπυκνώνει την έννοια της αντίστασης, της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας. Μόνον, λοιπόν, αυτά. Η ελληνική σημαία και η νεκρώσιμος ακολουθία της ορθοδόξου ημών Εκκλησίας. (…)»…
Αυτό έγραψε στο κείμενο του «Κηδεία», σαν προφητικό επικήδειο για τον εαυτό του, συμπυκνώνοντας τη στάση ζωής του σε λίγες λέξεις. Ο Σάββας Παύλου, ο φιλόλογος, ο λογοτέχνης, ο αγωνιστής, έφυγε πρόωρα από τη ζωή στις 5 Απριλίου 2016 σε ηλικία 64 ετών. Το πλούσιο συγγραφικό έργο του, αποτελεί σημαντική παρακαταθήκη για τον πνευματικό κόσμο του Ελληνισμού.
