Η προσφορά του Απόστολου Δασκαλάκη στον ενωτικό αγώνα της Κύπρου αγνοήθηκε και παραμερίστηκε , όταν ανέλαβε την εξουσία ο Καραμανλής και η κυβέρνησή του εγκατέλειψε την ενωτική γραμμή. Ο Δασκαλάκης με πόνο ψυχής παρακολουθούσε τη διολίσθηση της Ελληνικής Κυβέρνησης και δεν έκρυβε την ανησυχία του για το μέλλον τής Κύπρου.
Ανάμεσα στους Ελλαδίτες μεγάλους φίλους της Κύπρου, που πολλά είχαν προσφέρει στον αδικαίωτο ενωτικό αγώνα της, ήταν και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Απόστολος Δασκαλάκης. Ένας φωτισμένος πνευματικός άνθρωπος και κορυφαίος ιστορικός επιστήμονας, που πολλά πρόσφερε στην παιδεία, την επιστήμη και γενικά τον ελληνικό πολιτισμό. Όταν δίδασκε από την καθηγητική έδρα το μάθημα της Ιστορίας συντελείτο μια ιερή μυσταγωγία εθνικής και πνευματικής αναβάπτισης των φοιτητών. Όλοι καθηλώνονταν και άκουαν με απόλυτη προσοχή τον σοφό καθηγητή τους, που τους μεταλαμπάδευε τα νάματα της επιστημονικής γνώσης και τις αιώνιες αρχές του ελληνικού πολιτισμού. Αρχές και γνώσεις που φώτισαν τον κόσμο με τις ακατάλυτες υψηλές, διαχρονικές αξίες. Το πέρασμά του από το Πανεπιστήμιο άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του. Εμφυσούσε στους φοιτητές του όχι μόνο τις ιστορικές γνώσεις, αλλά και την αγάπη προς την πατρίδα και την ελευθερία. Οι Κύπριοι φοιτητές, που είχαν την τύχη να τον έχουν δάσκαλο, δεν τον ξέχασαν ποτέ. Έτρεφαν γι’ αυτόν τις καλύτερες αναμνήσεις. Ποτέ δεν ξέχασαν τις διαλέξεις του, στις οποίες δεν παρέλειπε ποτέ ν’ αναφερθεί στην πολύπαθη ελληνική Κύπρο, που είχε αξιώσει, με το Κίνημα των Οκτωβριανών του 1931 και το Δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου 1950, την ένωσή της με την Ελλάδα.
Ο αείμνηστος Απόστολος Δασκαλάκης θεωρείται ακόμη και σήμερα μια από τις πιο φωτισμένες μορφές της εποχής του και κορυφαίος επιστήμονας και άνθρωπος του πνεύματος, με πολυσχιδή δράση στα επιστημονικά, πνευματικά και εθνικά θέματα του Ελληνισμού. Το 1920 εγγράφεται στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από το οποίο αποφοίτησε με δίπλωμα Φιλολογίας και Πολιτικών Επιστημών. Το 1926 αποφοιτά από την Πανεπιστημιακή Σχολή Γραμμάτων της Σορβόνης με δίπλωμα Ανώτατων Σπουδών Ιστορίας και Γεωγραφίας. Στη συνέχεια εγγράφεται στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων, από το οποίο παίρνει το 1937 το Ανώτατο Διδακτορικό Δίπλωμα. Το 1939 εκλέγεται από το Πανεπιστήμιο Αθηνών τακτικός καθηγητής της Ιστορίας των Μέσων και Νεότερων Χρόνων και λίγο αργότερα και Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας.
Ταγμένος στον ενωτικό αγώνα
Ο καθηγητής Δασκαλάκης είχε τάξει τον εαυτό του στην υπηρεσία του αδικαίωτου ενωτικού αγώνα της Κύπρου από πολύ νεαρή ηλικία… Παρακολουθούσε το Κυπριακό στενά από τα φοιτητικά του χρόνια. Το Κίνημα των Οκτωβριανών του 1931 τον βρήκε στο Παρίσι, όπου σπούδαζε. Μόλις δημοσιεύθηκαν τα πρώτα τηλεγραφήματα για το εθνικό ξέσπασμα του κυπριακού λαού, Έλληνες της γαλλικής πρωτεύουσας συγκεντρώθηκαν στην αίθουσα ενός ξενοδοχείου. Ανάμεσά τους πολλοί καθηγητές, φοιτητές, πρώην υπουργοί, ανώτατοι στρατιωτικοί, βουλευτές και εύποροι ομογενείς. Εκεί κατάρτισαν επιτροπές για τη συγκέντρωση χρημάτων, που θα διατίθεντο υπέρ της ενίσχυσης του Κυπριακού Απελευθερωτικού Κινήματος. Ταυτόχρονα, μια άλλη επιτροπή, στην οποί συμμετείχε κι ο Δασκαλάκης, ανέλαβε την ενημέρωση Γάλλων πολιτικών παραγόντων, ανθρώπων του πνεύματος και δημοσιογράφων, για την προβολή του κυπριακού απελευθερωτικού κινήματος, το οποίο τελικά είχε καταπνιγεί από τους Βρετανούς αποικιοκράτες. Η επιτροπή προβολής και διαφώτισης συνέχισε το έργο της. Πέτυχε να δημοσιευθούν πολλά άρθρα σε γαλλικές εφημερίδες , με αποτέλεσμα πολλοί καθηγητές πανεπιστημίων και άλλων ανωτάτων και πνευματικών ιδρυμάτων να εκδηλωθούν υπέρ των δικαίων της Ελληνικής Κύπρου, που στέναζε κάτω από τον βρετανικό αποικιακό ζυγό.
Όταν έφθασε στο Παρίσι η είδηση ότι θα περνούσαν απ’ εκεί, καθ’ οδόν προς το Λονδίνο, οι άρτι εξορισθέντες Μητροπολίτες Κιτίου, Νικόδημος Μυλωνάς και Κυρηνείας, Μακάριος Μυριανθέας, και ο Πρωτοπρεσβύτερος της Φανερωμένης, Ιερώνυμος Κυκκώτης, η επιτροπή αποφάσισε να τους υποδεχθεί και να τους φιλοξενήσει για λίγες μέρες, πράγμα που έγινε τελικά. Οι εξόριστοι, συνοδευόμενοι από τον Απόστολο Δασκαλάκη και άλλα μέλη της επιτροπής, είχαν επαφές με πολιτικές και επιστημονικές προσωπικότητες. Επίσης, είχαν καταθέσει στεφάνι στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, στην Αψίδα του Θριάμβου. Λεπτομέρειες για την επίσκεψη εκείνη δημοσίευσε ο Απόστολος Δασκαλάκης σε άρθρο του στο περιοδικό της Εθναρχίας «Ελληνική Κύπρος», τον Οκτώβρη του 1951.
Από το 1931 μέχρι τον θάνατό του το 1982, ο πατριώτης αυτός καθηγητής και εθνικός αγωνιστής έγραφε σε διάφορα έντυπα του ελληνικού χώρου και ξένα και μιλούσε όχι μόνο από ελληνικά ,αλλά και από ξένα βήματα για το δίκαιο αίτημα των Ελλήνων της Κύπρου να ενωθούν με τη Μάνα Πατρίδα τους Ελλάδα. Μιλούσε με πάθος για την ελληνικότητα της Κύπρου, επικαλούμενος αδιάσειστες ιστορικές και επιστημονικές αποδείξεις και απέρριπτε ως ανιστόρητα και ανεδαφικά τα επιχειρήματα των Βρετανών, που προσπαθούσαν ν’ αμφισβητήσουν την από αρχαιοτάτων χρόνων ελληνικότητα της Κύπρου.
Προτού αρχίσει ο Ένοπλος Απελευθερωτικός Αγώνας της ΕΟΚΑ, ο Δασκαλάκης, ως Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, συγκάλεσε σύσκεψη των καθηγητών και εγκρίθηκε ψήφισμα προς τους καθηγητές και προέδρους των ανώτατων πνευματικών και επιστημονικών ιδρυμάτων όλου του κόσμου, υπέρ της εθνικής αποκατάστασης της Κύπρου και διαμαρτυρία στα Ηνωμένα Έθνη, για την απαράδεκτη στάση της Βρετανίας, που αρνείτο την άσκηση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης στον κυπριακό λαό.
Συγκεκριμένα: Το καλοκαίρι του 1954 ο Δασκαλάκης, ως πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, συγκάλεσε σύσκεψη των καθηγητών του ιδρύματος, κατά την οποία συζητήθηκαν οι τελευταίες εξελίξεις στο Κυπριακό και αποφασίστηκε ομόφωνα η ολόψυχη συμπαράσταση στον ενωτικό αγώνα των αδελφών Ελλήνων της Κύπρου. Στο πλαίσιο της συμπαράστασης αυτής το πανεπιστήμιο απηύθυνε έκκληση προς σύμπαντα τον πνευματικό κόσμο της Βρετανίας να ταχθεί υπέρ της Κύπρου. Η έκκληση, που συντάχθηκε από τον Δασκαλάκη, με εξουσιοδότηση της Συγκλήτου, τυπώθηκε στα Αγγλικά και απεστάλη στους καθηγητές πανεπιστημίων, τους επιστήμονες, τους δημοσιογράφους, τους λογίους και όλους τους πνευματικούς ανθρώπους στη Βρετανία και κυκλοφόρησε σε χιλιάδες αντίτυπα σε όλον τον κόσμο.
Στην αρχή η έκκληση τόνιζε ότι το Ζήτημα της Κύπρου τείνει να δηλητηριάσει την πατροπαράδοτη φιλία της Ελλάδας προς τη Βρετανία, στη συνέχεια αναφερόταν στην ελληνικότητα της Κύπρου από χιλιετίες, επισημαίνοντας σχετικά: «Βέβαια, δεν θα επιχειρήσουμε να σας πείσουμε ότι η Κύπρος υπήρξε από τα πανάρχαια χρόνια ελληνική και από τον καιρό της Ομηρικής εποποιίας μέχρι σήμερα δεν έπαψε ποτέ να κατοικείται από Έλληνες. Φανταζόμαστε ότι δεν υπάρχει στον κόσμο μορφωμένος άνθρωπος, που να αγνοεί ότι το νησί της Κύπρου υπήρξε κατά την αρχαιότητα μια μεγάλη εστία ελληνικού πολιτισμού και σύγχρονα ένα μεγάλο προπύργιο της ελληνικής εθνότητας στους αγώνες κατά των βαρβάρων…».
Στη συνέχεια η έκκληση αναφέρεται στη μακραίωνη ιστορία της Κύπρου, που δεν έπαψε ποτέ να συμμετάσχει στους αγώνες του Ελληνικού Έθνους, στην ανάπτυξη του ελληνικού πολιτισμού και τη συμβολή της στα Γράμματα, τις Τέχνες και όλα τα άλλα θαυμαστά επιτεύγματα, που φέρουν τη σφραγίδα του ελληνικού πνεύματος. Επίσης, καταγγέλλει τη βρετανική κυβέρνηση ότι: «Όχι μόνον αρνείται την ελευθερία στους κατοίκους της Κύπρου, αλλά συνεχίζει το αυθαίρετο αποικιακό σύστημα και εμποδίζει, με μέτρα βίας, τον κυπριακό λαό ν’ ασκήσει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Έρχεται απροκάλυπτα σε σύγκρουση με στοιχειώδεις αρχές δικαίου και ελευθερίας, πάνω στις οποίες εδράζεται ο σύγχρονος κόσμος… Αθετεί ανειλημμένες θεμελιώδεις διεθνείς υποχρεώσεις της και ασκεί καταδυναστευτική πολιτική, αντίθετη με την ηθική και το δίκαιο…».
Και φέροντας τους καθηγητές των πανεπιστημίων και ολόκληρο τον πνευματικό κόσμο της Βρετανίας μπροστά στις ευθύνες τους, η έκκληση του Πανεπιστημίου της Αθήνας επισημαίνει: «Είναι καιρός και ο βρετανικός πνευματικός κόσμος ν’αντιληφθεί, ότι δεν είναι δυνατόν επ’ άπειρον ν’ αδιαφορεί ή κάποτε και να αντιδρά ενεργά στις εκδηλώσεις του εθνικού φρονήματος των αδελφών μας Κυπρίων». Τέλος, τους καλεί «ν’ αποκηρύξουν την καταδυναστευτική πολιτική της βρετανικής κυβέρνησης σε βάρος της Κύπρου και να διακηρύξουν το ιερό και απαραβίαστο δικαίωμα του κυπριακού λαού ν’ απαλλαγεί από το αποικιακό σύστημα και ν’ αφεθεί ελεύθερος να εκφράσει ανεπηρέαστος, με ανόθευτο φρόνημα, τη ρύθμιση της περαιτέρω εθνικής και πολιτικής ζωής του».
Το 1954, όταν έγινε η προσφυγή στα Ηνωμένα Έθνη για το Κυπριακό, ο Απόστολος Δασκαλάκης ήταν εκείνος που προέτρεψε τους φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών να ξεχυθούν στους δρόμους και να διαδηλώσουν την απόφασή τους να διεκδικήσουν με όλα τα μέσα την Αυτοδιάθεση- Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, δίνοντάς τους και το λάβαρο του πανεπιστημίου, για να τεθεί, μαζί με την Ελληνική Σημαία, επικεφαλής της μαχητικής, μεγαλειώδους εκείνης διαδήλωσης.
«Επικίνδυνος» για την κυβέρνηση Καραμανλή
Η προσφορά του Απόστολου Δασκαλάκη στον ενωτικό αγώνα της Κύπρου αγνοήθηκε και παραμερίστηκε , όταν ανέλαβε την εξουσία ο Καραμανλής, και η κυβέρνησή του εγκατέλειψε την ενωτική γραμμή. Ο Δασκαλάκης με πόνο ψυχής παρακολουθούσε τη διολίσθηση της Ελληνικής Κυβέρνησης και δεν έκρυβε την ανησυχία του για το μέλλον της Κύπρου. Οι αρμόδιοι του αθηναϊκού κράτους τού έδεσαν τα χέρια και του έκλεισαν το στόμα. Θεωρήθηκε επικίνδυνος για τα σχέδιά τους, που τελικά οδήγησαν στη Ζυρίχη. Όταν ο φλογερός Παπασταύρος, με εντολή του Μακαρίου στις 21 Νοεμβρίου 1957, τον συνάντησε στην Αθήνα και του ζήτησε να βοηθήσει στον αγώνα της ΕΟΚΑ, ο Δασκαλάκης τού εξέφρασε το πικρό παράπονό του για τον παραμερισμό του, αλλά δεν αρνήθηκε να ριχτεί και πάλι στον αγώνα της Κύπρου. Έκανε μάλιστα και συγκεκριμένες εισηγήσεις στον Παπασταύρο και τον παρακάλεσε να τις δώσει με τους χαιρετισμούς του στον Μακάριο και να τις μελετήσει με προσοχή. Δυστυχώς, όπως θα γράψει αργότερα ο Παπασταύρος, οι εισηγήσεις αυτές επρόκειτο να μείνουν απραγματοποίητες με εντολή του Μακαρίου.
Ο Δασκαλάκης, παρά τη στάση αυτή του Αρχιεπισκόπου και των αρμοδίων της κυβέρνησης Καραμανλή απέναντί του, δεν έπαψε να ενδιαφέρεται ζωηρά για το μέλλον της Κύπρου, ακόμα και μετά τη Ζυρίχη. Το ενδιαφέρον του για την Κύπρο ήταν ζωηρό, μέχρι το τέλος της ζωής του, την 1η Δεκεμβρίου 1982.
Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης
